بيماري هاي زونوتيک(Zoonotic) به آن دسته از بيماري هايي گفته مي شود که قابل انتقال از حيوانات به انسان هستند.
يکي از مشکلات اصلي و عمده ي بهداشتي کشور که سال ها است به صورت يک معضل، منابع انساني و مالي کشور را به خود اختصاص داده و هر از چند گاه به صورت بحران جدي در استان هاي مختلف و در قالب بيماري هاي نوپديد و بازپديد خود را آشکار مي سازد، بيماري هاي قابل انتقال بين انسان و حيوان است. بر اساس گزارش سازمان جهاني بهداشت از ميان 1709 عامل بيماري زا، 832 عامل، از حيوانات به انسان منتقل مي شود و همچنين از ميان 156 بيماري نوپديد شناخته شده در انسان، 114 مورد آن از حيوانات به انسان منتقل مي گردد. در بعضي از کشورهاي پيشرفته، تعداد حيوانات خانگي شان از تعداد شهروندان آن بيشتر است و همه ي اين حيوانات به صورت بالقوه توانايي انتقال بيماري را دارند.
با توجه به اين که اين بيماري ها مي توانند سيستم ايمني را درگير کنند، بايد در مورد تماس حيوانات با مُسن ترها، نوزادان، کودکاني که در حال آموزش راه رفتن هستند، افراد تحت درمان بيماري هاي سرطاني، افرادي که به تازگي جراحي پيوند عضو داشته اند و افرادي که بيماري هاي خودايمن دارند توجه ويژه‌اي صورت گيرد.
سگ در اتاق ما!
سگ يکي از حيواناتي است که همواره در زندگي انسان ها حضور داشته است. هر کس تصميم به نگهداري سگ در منزل داشته باشد، بايد بداند که پس از چنين تصميمي مسووليت هايي متوجه او مي شود که بايد به خوبي آن ها را بشناسد، بپذيرد و سپس اقدام به خريد و نگهداري سگ کند.
گرچه ورود يک سگ به خانه، براي برخي، اتفاقي هيجان انگيز است، اما آماده کردن خانه براي آوردن سگ، کار بسيار حساس و دشواري است.
پژوهشگران آمريکايي اعلام کردند: افرادي که از سگ هاي خانگي نگهداري مي کنند به دليل اين که اغلب پس از تماس با حيوان دست هاي خود را نمي شويند يا ممکن است اين حيوان به رختخواب صاحب خود نيز راه پيدا کند، در بيشتر موارد ميکروب هاي سگ به افراد منزل منتقل شده و احتمال انتشار ميکروب بين اعضاي خانواده نيز بيشتر مي شود.
دکتر کيت استنسکي(keith stanski) محقق دانشگاه ايالتي کنزاس در اين باره اظهار داشت: تحقيقات نشان مي دهد که تقريبا تمام کساني که سگ دارند با سگ شان غذا مي خورند و بيش از نيمي از آن ها به اين حيوان اجازه مي دهند که روي تختخواب شان کنار آن ها بخوابد.
وي در ادامه تاکيد کرد: آزمايشات نشان مي دهد بسياري از ميکروب هاي مدفوع سگ، در اثر انگشتِ صاحبان آن ها، وجود دارد.
دکتر استنسکي همچنين دريافته است 10 درصد از افرادي که در خانه سگ دارند داراي زنجيره هاي باکتريايي " E coli " هستند که هم در حيوان و هم در صاحب آن مشاهده مي شود.
هاري يک بيماري ويروسي فوق العاده کشنده است که موجب عفونت مرکز دستگاه عصبي مي گردد. تمامي حيوانات خونگرم ممکن است به آن دچار شوند و به وسيله ي گاز گرفتن توسط حيوانات هار بيماري انتقال مي يابد.
سگ هار به طرز خطرناکي حالت تهاجمي به خود گرفته، تمايل شديدي به گاز گرفتگي اشياء، حيوانات و انسان، از جمله صاحب خود نشان مي دهد و اغلب خود را نيز گاز گرفته و زخم هاي شديدي در بدن ايجاد مي نمايد. سگ هار تمايل به ترک محل سکونت داشته و به سگ ها و حيوانات ديگر حمله مي نمايد. در مرحله آخر بيماري، تشنجات عمومي متداول مي باشد.
اهميت هاري از نظر بهداشت عمومي بر اساس تعداد موارد بيماري نبوده بلکه در رابطه با مرگ و مير شديد ناشي از بيماري که عملاَ 100 درصد بيماران را در بر مي گيرد، مي باشد و نيز برخورد فکري و احساسي، رنج و اضطراب افراد گاز گرفته شده در ترس از ابتلا به بيماري نيز، خالي از اهميت نيست، همچنين، خسارت اقتصادي ناشي از صرف مدت زمان و طول درمان ضد هاري را شامل مي گردد.
گاز گرفته شدن توسط حيواناتي مانند گربه، خفاش، موش، گرگ و راکون هار نيز مي تواند منجر به هاري شود. به هر حال اگر انساني توسط حيواني مشکوک گزيده شد، بايد بلافاصله از سرم ضد هاري استفاده شود. تزريق به موقع اين سرم مي تواند از مرگ فرد جلوگيري کند.
ليشمانيوز جلدي
ليشمانيوز جلدي يا سالک يک بيماري پوستي طولاني مدت و بدون درد و تب، قابل انتقال بين انسان و تعدادي از حيوانات از جمله جوندگان و سگ است. هنگام خونخواري پشه ي خاکي از زخم هاي سالک در جوندگان و سگ، انگل بيماري وارد بدن پشه ي خاکي مي شود و با نيش پشه ي آلوده، بيماري به انسان منتقل مي شود. اين بيماري در آغاز به صورت يک برجستگي کوچک است که به تدريج بزرگ شده و به صورت زخم در مي آيد و احتمال دارد که زخم ها خود به خود ظرف چند هفته تا چند ماه و گاهي يک سال و يا بيشتر بهبود يابند. ممکن است ضايعات منفرد يا متعدد بوده و گاهي بدون زخم و به ندرت منتشر شود. در برخي افراد عود بيماري پس از بهبود به صورت زخم و يا برجستگي کوچک در محل زخم قبلي خوب شده، ظاهر مي شود.
کيست هيداتيک
کيست هيداتيک يک بيماري انگلي است که انسان و دام در اثر خوردن تخم نوعي انگل به نام کرم تنيااکينوکوک که در مدفوع سگ بيمار وجود دارد، به آن مبتلا مي شوند. کيست هيداتيک کيسه اي آبکي حاوي مرحله ي نوزادي انگل است که امکان ايجاد آن در اعضاي مختلف بدن وجود دارد. اين کيست ها بسته به اين که در ريه، کبد، مغز يا هر بافت ديگري ايجاد شده باشند قادر به بروز عوارض مختلفي هستند و براي برداشتن آن ها نياز به عمل جراحي است. راه انتقال اين بيماري از طريق دست آلوده به مدفوع سگ و خوردن آب و مواد غذايي است که به وسيله ي مدفوع حيوان بيمار، آلوده شده باشد. براي پيشگيري بايد تماس انسان با سگ ها را کم و سگ هاي آلوده را درمان کرد و سبزيجات را قبل از مصرف به طور کامل شست و همچنين از تغذيه ي سگ از امعا و احشاي دام جلوگيري کرد.
بيماري هاي انگلي سگ
اين بيماري ها را مي توان به دو دسته انگل هاي خارجي و داخلي تقسيم کرد.
نوع خارجي شامل گري، کک و شپش است.
کک: کک ها روي کف لانه يا بستر تخم مي گذارند و تخم ها در عرض 2 تا 3 هفته به کک هاي بالغ تبديل مي شوند. کک سگ(Ctenocephalides canis) به عنوان ميزبان واسط براي لارو، يک کرم نواري شايع به نام ديپليديوم کانينوم عمل مي کند. اين نکته ضرورت کنترل آلودگي به کک را بيشتر مي کند البته با تذکر اين که کک سگ مي تواند باعث گزش شديد صاحب حيوان نيز بشود. جالب است که بدانيد کک انسان يا همان پولکس ايريتانس(pulex irritans) روي بدن سگ نيز زندگي مي کند.
شپش: سگ به دو گونه از شپش ها مبتلا مي شود: يک شپش مکنده به نام لينوگناتوس پيليفروس(linognathus piliferus) و يک شپش گزنده به نام تريکودکتس کانيس((Trichodectes canis. شپش باعث خارش شديد و پوسته پوسته شدن پوست مي گردد. اين موجودات با تماس مستقيم منتقل مي شوند. تخم هاي شپش به موهاي بدن مي چسبد و لاروهاي آن نيز در همان جا از تخم خارج مي گردند. برخي از شپش ها خونخوار بوده و باعث کم خوني مي شوند.
نوع داخلي شامل کرم ها است که دو نوع از آن ها وجود دارد: کرم هاي گرد و کرم هاي نواري.
کرم نواري: کرم نواري متداول در سگ کانينوم((caninum ناميده مي شود ولي انواع ديگري نيز وجود دارد. نشانه هاي شاخص آلودگي حيوان به کرم نواري شامل اشتهاي حريصانه همراه با تحليل رفتن حيوان است. همچنين مي توان کرم را در مدفوع يا چسبيده به موهاي اطراف مقعد سگ نيز مشاهده کرد.
کرم‌هاي گرد: گاه در تابستان، سگ ها در بين پنجه هاي خود دچار بيماري جرب مزمن مي شوند که البته جرب هاي واقعي نيستند بلکه لاروهاي انگلي هستند که در زير پوست نقب مي زنند.
توکسوکاريازيس(Toxocariasis ) يک بيماري انگلي از خانواده ي کرم هاي گرد است. اين انگل در بسياري از حيوانات و انسان قادر به ايجاد بيماري است. در سگ و گربه دو گونه ي توکسوکارا کتي و توکسوکارا کنيس مي تواند سبب بيماري شود. توله سگ ها از طريق بند ناف در دوران جنيني و نيز خوردن شير مادر پس از تولد آلوده مي شوند، اما گربه ها فقط از راه خوردن شير مادر آلوده مي شوند. اين انگل نه تنها در سگ و گربه باعث بيماري مي شود، بلکه مهاجرت لارو انگل در بدن انسان خصوصاً بچه ها ايجاد بيماري مي کند. در ايالات متحده تخمين زده مي شود که سالانه هزار مورد از آلودگي در انسان مشاهده مي شود.
دو شکل عمده‌ي اين بيماري وجود دارد:
الف. شکل چشمي:
توکسوکاريازيس مي تواند منجر به بيماري هاي چشمي شود که در نهايت به کوري مي انجامد. شکل چشمي زماني ايجاد مي شود که انسان يا حيوان تخم انگل را ببلعد. تخم انگل داخل روده، باز و تبديل به لارو مي شود. اين لارو مي تواند به ساير نقاط بدن از جمله چشم مهاجرت کند که در چشم منجر به التهاب و زخم شبکيه مي شود. هر ساله حدود 700 نفر از کودکان مبتلا به شکل چشمي توکسوکاريازيس، بينايي خود را از دست مي دهند.
ب. شکل احشايي:
آلودگي شديد با توکسوکاريازيس اگرچه به ندرت اتفاق مي افتد، اما مي تواند منجر به شکل احشايي توکسوکاريازيس شود. پس از اين که تخم اين انگل توسط انسان بلعيده شد، در روده به لارو تبديل مي شود. اين لاروها در داخل بدن شروع به مهاجرت مي کنند تا اين که خود به خود بميرند. اين امر ممکن است چندين سال به طول بيانجامد. ارگان هايي که بيشتر درگير مي شوند شامل مغز، کبد، ريه و چشم است. علايم بيماري شامل تب، سردرد، سرفه، درد يا ناراحتي معده، آسم يا پنوموني است. در بيشتر موارد افراد بالغي که به تعداد کمي لارو انگل آلوده شده اند علايم خاصي را نشان نمي دهند. بيشتر علايم در بچه هايي که با سگ و گربه بازي مي کنند ديده مي شود. اگرچه موارد توکسوکاريازيس گربه اي نيز در انسان ديده مي شود، اما به دليل عادت رفتاري گربه در دفع مدفوع، موارد آن نادرتر است.
تخم اين انگل مي تواند تا دو سال يا بيشتر در خاک زنده بماند. شما و فرزندان تان مي توانيد در صورت بلع ناگهاني تخم هاي عفوني توکسوکاريازيس از خاک يا ساير سطوح آلوده و لوازمي از منزل که با سگ و گربه در تماس بوده اند، آلوده شويد. در صورت بروز علايم، انجام آزمايش هاي خاص براي تشخيص آلودگي ضروري است. شکل احشايي آلودگي، با داروهاي ضد انگل که معمولاً همراه با داروهاي ضد التهاب داده مي شود، درمان مي شود. درمان شکل چشمي مشکل تر است و معمولاً تلاش مي شود که از پيشرفت جراحت چشم جلوگيري شود. اين انگل در خانم هايي که به خصوص براي اولين بار باردار مي شوند، مي تواند منجر به سقط جنين يا زايمان نارس شود.
با توجه به اهميت بيماري هاي ذکر شده، اطلاع رساني و ارتقاي سطح آموزش جامعه در اين زمينه اهميت ويژه‌اي دارد. اغلب کارشناسان و متخصصان دامپزشکي با بيان اين مطلب که هر روز بر تعداد افرادي که به نگهداري حيوانات خانگي رو مي آورند اضافه مي شود، تاکيد مي کنند در تمام جوامع مهم ترين مشکلي که در اين زمينه مطرح مي شود مساله ي بيماري هاي مشترک بين حيوان و انسان است.
از لحاظ بهداشتي، جاي هيچ حيواني در منزل مسکوني نيست، چون همه ي حيوانات مي توانند تعدادي از بيماري ها را به انسان منتقل کنند. نگهداري هر نوع حيواني در منزل عوارضي دارد که تشخيص برخي از اين عوارض و بيماري ها در افراد مبتلا بسيار دشوار است و تشخيص آن در برخي ديگر امکان پذير نيست. صاحبان سگ و گربه و به خصوص بچه هاي کوچک بيشتر در معرض ابتلا به بيماري هستند. بچه هاي کوچک به دليل اين که چهار دست و پا راه مي روند و مرتب دست شان را در دهان مي کنند بيشتر در معرض خطر هستند.
چند توصيه:
دست هاي تان را بعد از تماس با حيوان خانگي حتماً بشوييد.
به بچه ها اجازه ندهيد در مکان هايي که به وسيله ي مدفوع حيوانات خانگي يا ساير حيوانات آلوده شده است بازي کنند.
هرگز بچه هاي کوچک را با سگ ها تنها نگذاريد.
انتقال بيماري ها از سگ به انسان
پاسخ با نقل قول
