آموزش سیستم عامل ویندوز 98

[B@RBOD]

آموزش سیستم عامل ویندوز 98



سیستم عاملها بطور كلی، وظیفه مدیریت و سازماندهی كامپیوتر را بعهده دارند. بعبارتی دیگر، سیستم عامل، واسطه ای بین كاربر و سخت افزار كامپیوتر می باشد تا كاربر بتواند براحتی از سخت افزار و نرم افزارهای كامپیوتر خود استفاده كند.سیستم عاملهای مختلفی وجود دارند، چه آنها كه درحال منسوخ شدن هستند و چه آنهایی كه دارند در بین كاربران كامپیوتر برای خود جایی باز می كنند. سیستم عامل ms-dos كه كم كم دارد از دور خارج می شود یكی از معروفترین سیستم عاملهایی بود كه در ایران استفاده می شد. سیستم عاملهای دیگری هم بودند و هستند كه چون در ایران استفاده زیادی از آنها نمی شود برای اكثر كاربران ناآشنا هستند، مثل pc-dos، unix، linux و.. . سیستم عامل windows كه تولید شركت بزرگ نرم افزاری microsoft است مثل پدربزرگ خودش یعنی dos هم اكنون نیز در ایران مثل اكثر نقاط جهان بیشترین استفاده و مشتری را دارد.
ویندوز كه ابتدا با نسخه 3.1 و سپس 95 به بازار عرضه شد، سیستم عاملی گرافیكی است، از نوع چند كاره (multitask) و چندكاربره یاmultiuser .ویژگی multitask این مفهوم را دارد كه در یك لحظه، چند برنامه مختلف می توانند در حال اجرا باشند، كاریكه در سیستم عاملهای قدیمی مثل dos امكان نداشت. multiuser هم به این معناست كه از یك كامپیوتر افراد مختلفی می تواند استفاده كنند.
پس از ویندوز 95 كه تحول بزرگی در سیستم عاملها ایجاد كرد، مایكروسافت ویندوز نسخه 98 خود را عرضه كرد، سپس ویندوز me، ویندوز حرفه ای 2000 و جدیدا هم كه ویندوزxp را به بازار داده است. در اینجا قصد داریم كه مروری بر ویندوز 98 در سطح مقدماتی داشته باشیم.
در ویندوز، برنامه های مختلف در قالب پنجره هایی اجرا می شوند. برای هر كاری در ویندوز پنجره ای در نظر گرفته شده است كه لازم است برای انجام هر كاری، پنجره ای را باز كرد، بست و یا جابجا كرد. از اینرو، یكی از دلایل انتخاب نام این سیستم عامل بعنوان windows یعنی پنجره ها هین موضوع می باشد.

[B@RBOD]

ماوس و عملكرد آن:
ماوس یا موشواره یكی از ابزارهای جانبی كامپیوتر است كه در محیط سیستم عامل ویندوز كارایی بسیار بالایی دارد، برای استفاده از ماوس دانستن چند اصطلاح درمورد آن لازم است:
click : زدن كلید سمت چپ ماوس
double click : دوبار زدن كلید سمت چپ ماوس
right click : زدن كلید سمت راست ماوس
point : اشاره كردن، بردن ماوس روی هر گزینه ای
drag : كشیدن و رها كردن، فشردن كلید سمت چپ ماوس و نگهداشتن آن، سپس كشیدن گزینه مورد نظر و رها كردن كلید سمت چپ



منوی استارت (start) : بسیاری از كارها از طریق این منو انجام می شود. برای باز كردن این منو به یكی از روشهای زیر عمل می كنیم:

2. كلید windows روی كیبورد را می زنیم.
3. كلید ctrl+esc را می زنیم.(برای كیبوردهای قدیمی)
4. كلید alt+s را می زنیم. (وقتیكه روی taskbar هستیم) 1. روی كلید start كلیك می كنیم.

[B@RBOD]

سیستم عامل ویندوز از نظر ظاهری به دو قسمت اساسی تقسیم می شود. قسمت بزرگتر و بالایی كه اكثر فضای صفحه نمایش را پوشانده، desktop نام دارد كه اكثر برنامه ها و پنجره های ویندوز روی آن باز می شوند.در روی desktop كه می توان به میزكار هر فردی تشبیه كرد برنامه های مختلفی قرار دارند كه چون روی desktop قرار گرفته اند سریعتر برای اجرا در دسترس هستند.
نوار طوسی رنگی كه در پایین ترین قسمت صفحه نمایش قرار دارد taskbar یا نوار وظیفه نامیده می شود و منوی start یا شروع در سمت چپ آن قرار دارد. در taskbar هم قسمتهای مختلفی وجود دارد. علاوه بر منوی start، در سمت راست این نوار، قسمتی به نام sys tray وجود دارد كه ساعت، تاریخ و برنامه های در حال اجرا كه در حافظه قرار گرفته اند به چشم می خورد. در قسمت خالی این نوار، نام برنامه هایی كه در حال حاضر با آنها سر و كار داریم آمده است، مثلا گر با دو برنامه در یك لحظه مشغول كار باشیم نام آن دو در قسمت میانی taskbar اضافه می شود.
خاموش كردن كامپیوتر: برای خاموش كردن اكثر كامپیوترهای جدید، نباید كلید power را كه روی كامپیوتر قرار دارد فشار داد، بلكه روش استانداردی برای این امر وجود دارد. در منوی شروع (start)، روی گزینهshut down كلیك می كنیم، پنجره ای با عنوان shut down windows باز می شود كه شامل چند گزینه رادیویی است.
برای خاموش كردن كامپیوتر روی گزینه shut down كلیك كرده، سپس ok را كلیك می كنیم. با این كار كامپیوتر بدون نیاز به فشار دكمه power خاموش می شودو برای راه اندازی مجدد كامپیوتر گزینه restart را انتخاب كرده سپس ok می كنیم، كه باعث می شود كامپیوتر reset شود و از اول شروع به بالا آمدن یا اصطلاحا boot شدن كند.
برای راه اندازی مجدد و رفتن به محیطdos ، گزینهrestart in ms-dos mode را انتخاب می كنیم و برای اینكه كامپیوتر بطور موقتی و در زمان بلااستفاده بودن، حداقل برق را مصرف كند، از گزینه stand by استفاده می كنیم. برای خروج از این حالت stand by (آماده به كار) كافیست كلیدی را فشار دهیم.
نكته: اگر با shut down یا روش دیگری مثل ms-dos prompt كه در زیرمجموعه program از منوی start قرار دارد به محیط dos رفته باشیم، برای بازگشت به محیط ویندوز كافیست دستورexit را تایپ كنیم.

[B@RBOD]

نكته: در بسیاری از پنجره های ویندوز سه كلید زیر وجود دارند:
ok : برای تایید و اعمال تغییرات و بسته شدن پنجره
cancel : برای صرف نظر از اعمال تغییرات انجام داده شده
apply : برای تائید و اعمال تغییرات و باز ماندن پنجره به كار می رود.
گزینه های رادیوئی: گزینه هایی به شكل دایره هستند كه از مجموعه آنها، فقط یكی می تواند انتخاب شود.
كلیدهای كنترلی پنجره ها:در ویندوز با اجرای هر آیكن كه نشانگر برنامه ای می باشد پنجره ای باز می شود. در هر پنجره ممكن است كلیدهای زیر وجود داشته باشد كه در سمت راست و بالای آن پنجره واقع شده اند :
close برای بستن پنجره
maximize برای حداكثر كردن اندازه پنجره
restore برای برگرداندن پنجره حداكثر شده به اندازه قبلی
minimize برای حداقل كردن پنجره و فرستادن روی taskbar . با این كار پنجره بسته نمی شود، و برای باز شدن مجدد آن كافیست روی نام آن برنامه در taskbar كلیك كنید.
help : برخی پنجره ها آیكن كوچكی در سمت راست و بالای خود دارند كه به شكل علامت سؤال (؟) می باشد. اگر روی آن كلیك كنیم، همراه نشانگر ماوس، علامت سؤال اضافه خواهد شد و هر جایی در آن پنجره كه كلیك كنیم، پنجره كوچكی با توضیحات مختصری درباره آن قسمت، باز می شود.
تغییر مكان پنجره ها: برای تغییر مكان پنجره، روی سطر عنوانش كلیك كرده و سپس به نقطه دیگری drag می كنیم.
تغییر سایز پنجره ها: برای تغییر اندازه پنجره، نشانگر ماوس را به یكی از لبه های آن نزدیك كرده به محض تغییر حالت drag می كنیم. البته قسمتی مخصوص این كار در سمت راست و پایین هر پنجره وجود دارد.

[B@RBOD]

مرتب سازی پنجره های باز:

گاهی اوقات تعداد پنجره های بازی كه ما با آنها كار می كنیم زیاد می شوند و یا شاید لازم باشد كه مثلا دو تا پنجره my computer بطور عمودی و مرتبی كنار هم قرار گیرند. برای این كار، در قسمت خالی taskbar كلید سمت راست ماوس را می زنیم (right click)، در منوی باز شده، گزینه های زیر برای مرتب كردن پنجره ها به كار می رود:

cascade windows مرتب كردن پنجره ها به شكل قطری.
tile windows horizentally مرتب كردن پنجره ها به صورت افقی.
tile windows vertically مرتب كردن پنجره ها به صورت عمودی.
minimize all windows برای حداقل سازی تمام پنجره ها.
گزینه undo در این منو برای برگرداندن آخرین كار انجام شده به كار می رود.
ساعت و تاریخ سیستم: معمولاً سمت راست taskbar ساعت سیستم دیده می شود. با اشاره به آن، ساعت و تاریخ نیز نمایش داده خواهد شد. برای تنظیم ساعت و تاریخ روی ساعت دابل كلیك می كنیم. در پنجره باز شده امكان تنظیم ساعت و تاریخ وجود دارد.
تنظیمهای taskbar: در قسمت خالی روی taskbar راست كلیك كرده و در منوی باز شده روی properties كلیك می كنیم. پنجره ای باز می شود كه در آن گزینه های زیر وجود دارد:
always on top: با انتخاب این گزینه، taskbar همیشه روی سایر پنجره ها قرار می گیرد.
auto hide: باعث می شود با دور شدن نشانگر ماوس از taskbar، به صورت خودكار پنهان شود.show small lcons in start menu: آیكنهای منوی استارت را در اندازه كوچكتر نشان می دهد.
show clock: با انتخاب آن، ساعت در سمت راستtaskbar نشان داده خواهد شد.
سایر تنظیمهایtaskbar :با نزدیك كردن نشانگر ماوس به لبه داخلیtaskbar شكل نشانگر ماوس عوض می شود. در این حالت drag می كنیم.با این كار پهنای آن بیشتر می شود تا حدیكه نصف desktop را می پوشاند. همچنین می توان taskbar را به یكی از چهار جهت صفحه برد. برای این كار در قسمت خالی taskbar ، كلید سمت چپ ماوس را پایین نگه داشته و به محل دلخواهی از صفحه می كشیم (یا drag كردن).

[B@RBOD]

تنظیمهای desktop :


در قسمت خالیdesktop كلیك راست كرده (دكمه سمت راست ماوس) و properties را انتخاب می كنیم. پنجره باز شده با عنوان display properties، دارای قسمتهای مختلفی است:
background : (تصویر زمینه) در این قسمت می توان تصویر زمینه desktop را تعیین كرد. در قسمت display حالت قرار گرفتن تصویر به یكی از سه صورت center (قرار گرفتن در مركز صفحه)،tile (كنار هم چیدن عكسهای كوچكتر، مثل كاشی) و stretch (كشیدن عكس بمنظور تمام صفحه شدن) قابل تنظیم است.
با استفاده ازbrowse می توان تصویری را كه در این لیست وجود ندارد به عنوان تصویر زمینه انتخاب كرد.با كمك pattern می توان طرح یا الگوهای مختلفی را در حالتیكه نخواهیم از عكس استفاده كنیم بكار برد.

[B@RBOD]

در قسمت wait ، مدت زمان انتظار برای فعال شدن خودكار screen saver در زمان بیكاری كامپیوتر تعیین می شود. اگر گزینه password protected تیك خورده باشد. كلید change نیز فعال خواهد شد. با این كلید می توان كلمه رمزی را برای محافظ صفحه نمایش در هنگام خروج از آن در نظر گرفت.
با استفاده از كلید setting در پایین این پنجره می توان مدت زمان انتظار برای خاموش شدن مانیتور، هارد دیسك یا رفتن به حالت stand by (انتظار- آماده به كار) را مشخص كرد. در stand by مصرف برق سیستم حداقل می شود.


web: با انتخاب گزینه view my active desktop شما desktop خود را مثل صفحات اینترنتی فعال خواهد كرد. ولی بهتر است همیشه این گزینه را از حالت تیك خورده خارج كنیم، زیرا سرعت باز و بسته كردن پنجره های مختلف را كند می كند.




پنجره run : اكثر برنامه های ویندوز در قسمت programs از منوی start قرار دارند، كه از این طریق قابل دستیابی و اجرا می باشند.البته از روی desktop نیز بعضی برنامه قابل دسترسی هستند. ولی روش دیگری وجود دارد كه در منوی start با كلیك روی گزینه run انجام می شود. ما با دانستن نام برنامه مورد نظر برای اجرا و تایپ آن در جلوی قسمت open می توانیم آن برنامه را اجرا كنیم.(بشرطیكه مسیر اجرای فایل درست باشد. تمام برنامه هایی كه در فولدر ویندوز قرار دارند براحتی از این طریق قابل اجرا هستند، مثل notepad، wordpad و...)
روش فعال كردن پنجره های باز: در صورت باز بودن چند پنجره مربوط به برنامه های مختلف، در هر لحظه حداكثر یك پنجره یا برنامه می تواند فعال باشد كه رنگ آن در حالت معمولی آبی پررنگ می باشد. برای فعال كردن یك پنجره دلخواه به یكی از روشهای زیر عمل می كنیم:
1. روی عنوان (قسمت آبی رنگ بالایی) پنجره دلخواه یا روی قسمتی از آن پنجره كلیك می كنیم.
2. روی نام آن پنجره در ‏‏taskbar كلیك می كنیم.
3. كلید alt را پایین نگه داشته و tab را متوالیاً فشار می دهیم تا مربع آبی رنگ روی آیكن برنامه موردنظر قرار گیرد سپس می توان كلید alt را رها كرد. creen saver: در این قسمت می توان نوع محافظ صفحه نمایش را تعیین نمود. یعنی در زمانیكه برای مدتی با كامپیوتر كاری نداریم برای ثابت نماندن تصویر صفحه نمایش تصاویر متحرك و متنوعی را بكار برد. همچنین بوسیله كلید setting امكان تنظیمات بیشتر محافظ انتخاب شده وجود دارد. با كلید preview می توان محافظ را به صورت تمام صفحه دید. ppearance : در این قسمت می توان ظاهر ویندوز را به یكی از استانداردهای موجود تبدیل نمود. این استانداردها در زیر مجموعه scheme وجود دارند. در این زیر مجموعه گزینه windows standard حالت پیش فرض (default) اولیه است. effects: در این قسمت می توان شكل آیكنهای استاندارد صفحه desktop را تغییر داد. برای این كار روی آیكن مورد نظر كلیك كرده و سپس change lcon را كلیك می كنیم. برای تبدیل آیكن گزینه انتخاب شده به حالت پیش فرض روی default icon كلیك می كنیم. ettings: در این قسمت تنظیمات مربوط به كارت گرافیكی ومانیتور انجام می شود. كیفیت رنگ در قسمت colors تعیین می شود كه مشخص كننده تعداد رنگهای مورد استفاده می باشد، كه بهتر است همیشه یكی از دو گزینه true color(32bit) یا high color(16bit) انتخاب شود. در قسمت screen area می توان سایز صفحه نمایش در ویندوز را تعیین كرد. چند حالت معمولتر آن در زیر آمده است: 480 * 640 : برای مانیتورهای 14". در این حالت سایز آیكنها بزرگ هستند. 600 * 800 : استاندارد مانیتورهای 15". در این حالت سایز آیكنها متوسط هستند. 768 * 1024 : در این حالت سایز آیكنها خیلی كوچك می شوند.

[B@RBOD]

كپی و انتقال (move) از مهمترین و پركاربردترین كارهای تحت ویندوز است كه در هر برنامه ای از آن استفاده می شود. در ابتدا لازم است كه فرق این دو توضیح داده شود. كپی، وقتی بكار می رود كه بخواهیم مثلا از فایلی كه موجود است، نسخه دیگری در جای دیگری داشته باشیم طوریكه فایل اولی دست نخورده بماند. ولی انتقال یا move به این صورت است كه فایل اول را از جای خود به محل دیگری منتقل كنیم.یعنی فقط با یك فایل و جابجایی آن سر و كار داریم، اما در كپی با دو فایل.عمل كپی و انتقال مراحلی را به دنبال دارد كه با رعایت آنها، این كار ساده و پركاربرد براحتی انجام می شود.

روش و مراحل كپی (copy) و انتقال (move) :
1. انتخاب آیتم مورد نظر (مثلا فایل، فولدر، عكس یا متن و...)
2. تعیین هدف، یعنی اینكه می خواهیم مثلا از این فایل در جای دیگری كپی بگیریم یا آن را منتقل كنیم.
الف: كپی (copy)
فرض می كنیم ابتدا می خواهیم عمل كپی را انجام دهیم.
برای این كار در مرحله اول ابتدا عمل كپی گرفتن از فایل را به یكی از چهار روش زیر انجام می دهیم:
- فشردن دكمه copy روی نوار ابزار هر برنامه ای
- انتخاب گزینه كپی از منوی edit
- فشردن همزمان كلیدهای ctrl+ c
- كلیك راست روی فایل مورد نظر و انتخاب copy
3. تعیین محل جدید برای چسباندن كپی فایل
4. عمل چسباندن كه به یكی از چهار روش زیر صورت می گیرد.
- دكمه paste كه روی نوار ابزار اكثر برنامه ها وجود دارد.
- انتخاب گزینه paste از منوی edit
- فشردن همزمان كلیدهای ctrl+ v
- كلیك راست روی مكان جدید و انتخاب paste
با انجام این مراحل توانستیم از فایل یا هر چیز دیگری در ویندوز یك كپی تهیه كرده و در محل جدیدی قرار دهیم. حالا مراحل روش انتقال یا move را بررسی می كنیم.
ب: انتقال (move )
برای منتقل كردن هر آیتمی مثل فایل یا فولدر، ابتدا باید آن را از محل فعلی حذف كرد و به حافظه موقت كامپیوتر سپرد. سپس در مكان جدید اضافه كرد. این كارها بطور كامل و ساده در ادامه توضیح داده شده است.ابتدا برای cut كردن (برش، حذف) فایل یكی از چهار روش زیر را بكار می بریم:
- فشردن دكمه cut روی نوار ابزار برنامه ها
- انتخاب گزینه cut از منوی edit
- فشردن همزمان كلیدهای ctrl+ x
- كلیك راست روی فایل و انتخاب cut
حالا محل جدید فایل cut شده را مشخص می كنیم.
در پایان عمل چسباندن را انجام می دهیم كه به یكی از چار روش زیر صورت می گیرد:

دكمه paste روی نوار ابزار برنامه ها
- انتخاب گزینه paste از منوی edit
- فشردن همزمان كلیدهای ctrl+ v
- كلیك راست و انتخاب paste
حذف فایل یا فولدر (پاك كردن): (delete)
اگر بخواهیم فایل، فولدر یا هرچیز دیگری را پاك كنیم، باید یكی از سه روش زیر را انجام دهیم:
1. فشردن كلید delete روی صفحه كلید (keyboard)
2. راست كلیك روی فایل یا فولدر و انتخاب delete
3. فشردن دكمه delete روی نوار ابزار برنامه ها
4. drag كردن فایل موردنظر روی سطل آشغال (recycle bin)
كشیدن (drag) فایل مورد نظر برای پاك كردن به روی آیكن recycle bin
قفل شدن ویندوز: هر وقت ویندوز قفل شد (hang كرد) یعنی هیچ كدام از برنامه های دیگر كار نمی كرد در این صورت سه كلید alt+ctrl+del را همزمان یكبار فشار دهید.با این كار احتمالا اگر فقط ویندوز قفل شده باشد نه كامپیوتر، پنجره ای به نام close program باز می شود. در اینجا لیست برنامه های در حال اجرا نمایش داده می شود، روی نام برنامه ای كه پیغام not responding داده است كلیك كرده و دكمه end task را فشار دهید. پس از چند لحظه پنجره ای باز می شود كه دوباره باید برای تایید end task را فشار دهید، پس از این، مشكل قفل شدن برطرف می شود. ولی اگر با این كار مشكل برطرف نشد دكمه reset روی case كامپیوتر را فشار دهید.

[B@RBOD]

برای اینكه در بعضی مواقع لازم است فقط ویندوز restart شود نه كل كامپیوتر، می توان پس از انتخاب گزینه restart از قسمت shut down همزمان با ok كردن، كلید shift را پایین نگه داشته و پس از چند لحظه رها كنیم. در این صورت پیغام windows is now restarting در صفحه نمایش ظاهر می شود و ویندوز به صورت سریع از اول اجراء خواهد شد.

1. start>programs>accessories>system tools>scheduled task
2. my computer > scheduled task
پس از باز كردن این برنامه، با دابل كلیك روی add scheduled tasks پنجره ای باز می شود، next می زنیم. از لیست برنامه های داده شده گزینه مورد نظر خود را انتخاب می كنیم . مثلاً ( ویروس یابی یا scan disk ). در پنجره بعدی زمان تناوب آن را مشخص می كنیم (روزانه، هفتگی و ...) سپس در پنجره بعد ساعت، روز یا ماه آن را مشخص كرده و در نهایت finish می كنیم.
برای متوقف كردن اجرای یك كار زمان بندی شده در scheduled task روی گزینه مورد نظر كلیك راست كرده و properties را انتخاب می كنیم. در پنجره باز شده تیك گزینه enabled را كه در پایین آن پنجره قرار دارد برمی داریم، در ایصورت موقتا این عمل، غیر فعال می شود.. در صورتی كه بخواهیم دوباره آن را فعال كنیم دوباره تیك آنرا می گذاریم (برای متوقف كردن دائمی یك كار، آیكن آن را حذف می كنیم، یعنی كلیك راست كرده و delete را می زنیم.)
نكته: اگر بخواهیم آیكن این برنامه از قسمت systray در taskbar برای همیشه برداشته شود، كافیست در برنامه schedules tasks از منوی advanced گزینه stop using task scheduler را كلیك كنیم.
scheduled task : اگر بخواهیم كاری را در فاصله زمانی دلخواه و یا در زمان مشخصی در آینده اجرا كنیم از برنامه scheduled task استفاده می كنیم. فرض كنید كه بخواهیم برنامه ای مثل ویروسیاب، مثلا هر هفته دوشنبه ها ساعت 12 ظهر كل كامپیوتر را بطور اتوماتیك ویروسیابی كند. این برنامه از دو مسیر زیر قابل دستیابی است:

[B@RBOD]

تایپ در ویندوز : در ویندوز، دو برنامه ساده برای رفع نیازهای اولیه تایپ به نامهای notepad و wordpad وجود دارد، كه دومی امكانات تایپی بیشتری دارد. مثل تعویض رنگ ، بزرگ و كوچك كردن متن، تغییر font (نوع قلم) وغیره. این دو برنامه در مسیر زیر قرار دارند.

start > programs > accessories > wordpad
1) notepad :
یك برنامه ساده برای انجام كارهای متنی است. پسوند فایلهای تایپ شده با این برنامه txt می باشد. برای اجرای این برنامه به روش دیگری غیر از آنچه در بالا گفته شد می توان از منوی start گزینه run را اجرا كرده و در قسمت open كلمه notepad را كه نام این برنامه می باشد تایپ كرد و سپس ok. در زیر، منوهای این برنامه بطور مختصر توضیح داده شده اند:
start > programs > accessories > notepad