در سيستم هاي آبرساني شهري،مخازن توزيع يا مخازن سرويس براي مقاصدي چون ذخيره سازي آب،متعادل سازي جريان يكنواخت تغذيه (ورودي)وجريان نايكنواخت مصرف (خروجي) ونيز تامين ومتعادل سازي، فشار طراحي واحداث مي شوند .نظر به اينكه بخش قابل توجهي از هزينه هاي پروژه هاي آبرساني شهري را احداث خازن تشكيل مي دهد مهندس طراح بايد اطلاعات كافي از اهداف ،تاسيسات ، ظرفيت بهينه وعملكردئ اين مخازن داشته باشد . در اين بخش ابتدا انواع وويژگيهاي مخازن سپس محاسبات ظرفيت آنها و در پايان جانمايي وتحليل هيدروليكي سيستمهاي داراي يك يا چند مخرن مورد بحث قرار مي گيرند.

مخازن ازنظر موقعيت نسبت به سطح زمين به دو دسته تقسيم مي شوند :
1- مخزن زميني كه در روي زمين به صورت مدفون يانيمه مدفون ساخته ميشود.
2- مخزن پايه دار با هوايي كه در روي پايه قرار مي گيرد.

مخازن توزيع ازنظر موقعيت نسبت به سطح منطقه مصرف كنندگان به طور كلي به دودسته تقسيم مي شوند :

1- مخزن سطحي كه اختلاف ارتفاع چنداني باسطح منطقه مصرف كنندگان ندارد ومعمولا درسطح زمين مستقر مي شود.

2- مخزن مرتفع كه بالاتر ازسطح منطقه مصرف كنندگان توسط پايه هاي بتني با فلزي (به صورت مخزن پايه دار يا هوايي) وياتپه ماهورهاي داخل واطراف شهر (به صورت مخرن زميني ) تامين مي شود شكل 1-1انواع مخازن فلزي پايه داررانشان مي دهد .

مخازن از لحاظ شكل هندسي معمولا به دومنطقه مخازن استوانه اي ومخازن مكعب مستطيلي تقسيم مي شوند .از لحاظ برنامه ريزي بهره برداري مخازن به صورت دوقلو ساخته مي شوند . به عنوان مثال به جاي ساخت يك مخ زن 6000 متر مكعبي دومخزن 3000 متر مكعبي دركنار هم ويا چسبيده به يكديگر ساخته مي شود.

تغذيه وبرداشت آب از هر مخرن ممكن اسثت با دولوله مجزا ويا يك لوله مشترك صورت پذيرد.درشرايطي كه تغذيه وبرداشت آب توسط يك لوله انجام گيرد .مخزن را شناور روي سيستم مي نامند . مخزني كه ارتفاع بلندي آن از قطرش بيشتر باشد لوله قائم ناميده مي شود .

وقتي كه شبكه توزيع آب را با نيروي ثقلي از مخازن توزيع دريافت كند شبكه ثقلي ناميده مي شود . بنابراين هر شبكه ثقلي بايد مجهز به مخازن مرتع باشد تا آب بتواند به طور ثقلي در شبكه جريان يابد.براي برقراري جريان آب در شبكه اي كه مجهز به مخزن مرتفع نيست از پمپ استفاده مي شود واين نوع شبكه را شبكه پمپاژ شده مي نامند . شبكه اي كه براي جريان آب درآن از مخزن مرتفع وپمپاژتواما استفاده شود . شبكه ثقلي – پمپاژ شده ناميده مي شود .

مخازن توزيع براي اهداف مختلفي درشبكه هاي توزيع طراحي واجرا مي شوند كه اين اهداف عبارتند از :

1- به منظور ذخيره سازي آب

الف- ذخيره آتش نشاني ، دسترسي فوري به مقدار زياد آب براي آتش نشاني ايمني جامعه را افزايش داده وموجب كاهش نرخ بيمه آتش سوزي مي شود .

ب- ذخيره متعادل سازي :پمپ ها وتصفيه خانه معمولا يكنواخت بهره برداري مي شوندولذا دبي خروجي آنها تقريبا ثابت است .درصورتي كه مصرف در شبكه هاي توزيع تحت تاثير نوسانات لحظه اي قرار دارد . ذخيره متعادل سازي درمواقع كم بودن مصرف در شبكه مازاد آب را ذخيره ودرمواقع زياد بودن مصرف مازاد نياز را تامين ميكند .

ج- ذخيره اضطراري :ذخيره كافي آب در سيستم تامين آب شبكه را درم واقع قطع انتقال آب از منبع تضمين مي كند .

2- به منظور تامين فشار

الف- متعادل سازي فشار در سيستم توزيع استقرار مخازن مرتفع درنقاط پرمصرف، منجر به كاهش نوسان هاي فشار ناشي از نوسانهاي مصرف مي شود .

ب- افزايش فشار در نقاط دوردست : استقرار مخازن توزيع درنقاط دور از ايستگاههاي پمپاژ يا خطوط اصلي به اصلاح فشار شبكه در آن مناطق منجر مي شود . چنين اصلاحي را مي توان با پمپ هاي تقويتي نيز انجام داد .
ج- متعادل سازي هد روي پمپ : استقرار مخزن مرتفع نزديك به ايستگاههاي پمپاژ منجرذ به يكنواخت تر شدن پمپاژ مي شودوانتخاب پمپ ها وبهره برداري از آنها را در بالاترين كارايي ميسر مي سازد.