ساز و کار تجهیز منابع در بانکداری اسلامی
تفاوتهای دو نوع بانکداری ربوی با غیر ربوی عمدتاً
در مسئله تجهیز منابع و اعطای تسهیلات می باشد. روش های تجهیز منابع در
بانکداری بدون ربا عبارتند از :
1- سپرده های قرض الحسنه جاری؛ که مانند سایر بانکها،
ماهیّت قرض دارد، و اشخاص حقیقی و حقوقی می توانند با افتتاح حساب قرض
الحسنه جاری، وجوه مورد نظر خود را به بانک سپرده و دسته چک دریافت کنند و
سپس از طریق نوشتن چک به هر اندازه و به هر صورتی که مایل باشند، مطابق
مقرّرات بانک از موجودی خود برداشت کنند. به موجودی این گونه حساب های سودی
تعلّق نمی گیرد و وجوه این حساب به مقتضای عقد قرض به مالکیّت بانک در
آمده و جزء منابع بانک خواهد بود و در نتیجه بانک ها می توانند از طریق
عقود بانکی، سرمایه گذاری کرده و کسب سود کنند.
2- سپرده قرض الحسنه پس انداز؛ که این حساب نیز ماهیّت قرض
دارد که افراد سپرده گذار با دریافت دفترچه پس انداز حق برداشت از حساب خود
را در هر زمان دارند. وجوه این حساب نیز به مالکیّت بانک در آمده و بانکها
بخشی از آن را به اعطاء قرض الحسنه و بخشی دیگر را از طریق عقود و تشویق
مردم به پس انداز، پاره ای از اولویّت ها، امتیازات و جوایز نقدی و غیر
نقدی به صاحبان این حساب ها می پردازند.
3- سپرده سرمایه گذاری مدّت دار؛ که این سپرده ها را افراد
به قصد انتفاع از سرمایه نقدی خود در بانک سپرده گذاری می کنند. اشخاص
حقیقی یا حقوقی، سرمایۀ نقدی خود را با عنوان وکالت به بانک تحویل می دهند و
بانک بعد از کسر ذخایر احتیاطی، مابقی را از طریق عقود بانکی سرمایه گذاری
می کند. بانکها بازپرداخت اصل سپرده سرمایه گذاری مدّت دار را متعهّد می
شوند، ولی میزان سود از ابتدا معلوم نیست، بانکها بعد از پایان دورۀ مالی،
سود واقعی را محاسبه کرده و بعد از کسر سهم بانک و حقّ الوکالۀ بانک، مابقی
را به عنوان سود قابل تقسیم، بین صاحبان سپرده های سرمایه گذاری تقسیم می
کنند.