موقيعت استراتژيک ايران
ايران با داشتن 2 هزار كيلومتر نوار ساحلى در جنوب و مرزهاى مشترك با 12 كشور درمنطقه، توانايى زيادى در انتقال انرژى به نقاط مختلف دنيا دارد. اين مقاله به نقشو جايگاه ايران در انتقال انرژى از شبه قاره هند تا درياى سياه مىپردازد.موقـعيت استراتژيک ايـران
ايران با 130ميليارد بشكه نفت دومين كشور نفتى بعد از عربستان سعودى محسوب مىشود، همچنين «كشور ما از نظر ذخاير منابع گاز داراى 950 تريليون فوت مكعب گاز استكه توليد سالانه آن در حال حاضر 3 ميليون تريليون فوت مكعب است » و در حال حاضر ازنظر ذخاير گاز در منطقه خليج فارس مقام اول را دارد، كشور ايران، همچنين با داشتنمنابع اورانيوم و همچنين منابع معدنى ديگر در واقع قدرت اول از نظر ذخايرهيدروكربنى و منابع معدنى در خليج فارس است.
اما اهميت برتر كشور ايران در خليج فارس آن است كه بدون استفاده از ايران و راههاى آبى و خاكى كه جزو قلمرو سياسى و جغرافيايى ايران است، منابع خليج فارس چندانراه به جايى نخواهد داشت و اين ايران است كه به دليل داشتن موقعيت ممتاز سوق الجيشىو استراتژيكى ، علاوه بر اين كه از نظر ذخاير نفت و گاز مقام دوم و اول را در خليجفارس دارد، داراى بهترين راه هاى انتقال نفت و گاز از كشورهاى صادركننده به كشورهاىمصرف كننده نيز مى باشد. در اينجا اين راه هاى ارتباطى رامورد بررسى قرار مى دهيم،ابتدا راه هاى آبى (تنگه هرمز) را بررسى مى كنيم و سپس راه هاى خشكى را ارزيابىخواهيم نمود.
1-تنگه هرمز
تنگه هرمز آبراهى است كه خليج فارس را از راه درياى عمان به اقيانوس هند متصل مىسازد. «تنگ ترين معبر خليج فارس در اين تنگه داراى 46/69 كيلومتر پهنا است و كوتاهترين فاصله بين ساحل شمالى و جنوبى ، بين : «جزيره ايرانى لارك در شمال و جزيرهعمانى (قوين بزرگ ) در جنوب تنگه هرمز 39كيلومتر برابر با 21مايل است كه آب هاىكرانه اى 12مايلى دو كشور در آن تداخل مى يابد». و بدين ترتيب حدود آب هاى ساحلىايران و گستره قلمرو دريايى ايران از جزيره لارك در اين منطقه تا حدود 20 كيلومترىساحل جنوبى تنگه هرمز در جزيره قوين عمان وسعت مى يابد.
كشور ايران با توجه به وجود جزاير ايرانى در ميانه تنگه هرمز و محاسبه خط كرانههاى همه جزاير ايرانى و عمانى طبق قرارداد مرزى ايران و عمان ، داراى مالكيت سياسىو جغرافيايى در قسمت اعظم اين تنگه است.
لازم به يادآورى است، با توجه به اعمال حاكميت مجدد ايران بر جزاير تنب بزرگ وكوچك و ابوموسى و به دنبال ، اعلام توافق بين ايران و شارجه مقررات 12 مايل آبهاىساحلى ايران در مورد ابوموسى، به اجرا درآمد كه با اجراى اين مقررات حدود آبهاىساحلى ابوموسى را تا سرحد تداخل با آبهاى كرانه اى امارات ام القوين گسترش داد.
وجود انبوه جزاير استراتژيك ايرانى، علاوه بر آن كه موجب افزايش وسعت آب هاىساحلى ايران مى باشند، همواره به عنوان پايگاه هايى جهت كنترل ايران بر اين آبراه واين تنگه مهم داراى ارزش فوق العاده هستند، جزاير لارك، قشم، هرمز، هنگام و درادامه جزاير تنب بزرگ و كوچك و ابوموسى، اين توانمندى را تقويت نموده و تنگه هرمزرا همچنان در تسلط ايران قرار مى دهد.
اقدامات كشورهايى مانند عربستان جهت كاهش ارزش استراتژيكى تنگه هرمز «مانند طرحخط لوله نفتى به طول 1287كيلومتر از منطقه احسأ و قطيف كه با حداكثر ظرفيتىبرابر 1/8 تا 3 ميليون بشكه در روز، نفت اين كشور را به ساحل درياى سرخ مى رساند ويا اقدامات و طرح هاى عراق جهت انتقال نفت خود از طريق خط لوله از راه تركيه بهظرفيت روزانه 1/2ميليون بشكه و قرارداد با عربستان سعودى به ظرفيت روزانه 1/2ميليون بشكه و قرارداد ديگرى با تركيه با ظرفيت روزانه يك ميليون بشكه جمعاً درحدود4ميليون بشكه هيچ گاه نتوانسته اهميت استراتژيك خليج فارس و تنگه هرمز را كاهشداده و در برابر اين موقعيت طبيعى كشور ايران به صورت جدى مطرح گردد و تنگه هرمزكماكان محل اصلى عبور 60 درصد نفت مورد نياز جهان به شمار مى رود.
2ـ موقعيت سرزمينى و راه هاى خشكى انتقال انرژى از ايران
خليج فارس در واقع بدون ايران بسيارى از قابليت هاى صدور منابع انرژى را به جهاناز دست خواهد داد. ايران با داشتن بيش از دو هزاركيلومتر ساحل از دهانه اروندرود تابندر گواتر، علاوه بر تسلط بر راه هاى آبى منتهى به اقيانوس هند، تنها كشورى است كهمى تواند از طريق خشكى منابع انرژى خليج فارس را به بسيارى از مناطق جهان انتقالدهد.
در واقع «ايران مى تواند به مانند پلى ما بين خليج فارس، قفقاز و كشورهاىاروپايى بوده و اقدامات لازم را براى افزايش روند مبادلات به عمل آورد.»
موقعيت ممتاز ايران جهت انتقال انرژى هنگامى تكامل مى يابد كه بسيارى از كشورهاىهمسايه ايران و يا در نزديكى ايران، به عنوان عمده ترين مصرف كنندگان، نفت و گازخليج فارس، نگاه خود را جهت استفاده از اين انرژى تنها به طرف ايران متوجه نمودهاند، زيرا ايران داراى امن ترين و نزديك ترين راه ها به منابع انرژى بوده و مسيرانتقال آن نيز از نظر عوارض طبيعى، مناسب ترين مسير از نظر انتقال نفت و گاز و صرفهجويى در پول و زمان و همچنين ايمنى صنعتى است. ايران حتى با استفاده از خطوط لولهمى تواند، نفت و گاز خليج فارس را به سواحل درياى مازندران انتقال دهد، ضمناً ايرانتوانسته تاكنون حدود 5ميليون بشكه نفت كشورهاى حاشيه درياى مازندران را در نكادريافت و از طريق خليج فارس همين ميزان نفت را براى آنها صادر كند و به ازاى هربشكه 2 دلار دريافت نمايد. اهميت ويژه سرزمينى ايران را مى توان در قالب پروژه هاىدر دست اجرا و يا طرح هايى كه در آينده مى بايد به مرحله اجرا درآيد به وضوح ديد،اين طرح هاى در حال اجرا و طرح هاى آينده به شكلى است كه قدرت بلامنازع ايران را بهعنوان شاهراه انتقال انرژى مورد تأييد قرار خواهد داد. همه اين طرح ها براساس نيازكشورهاى مصرف كننده و اولويت قرار دادن و انحصارى بودن مسير ايران است. از جمله اينطرح ها، مى توان به پروژه انتقال گاز ايران به نخجوان براساس نياز نخجوان و پروژهانتقال گاز به ارمنستان كه در فروردين ماه 86 افتتاح شد و يا خواسته هاى كشورهاىديگر قفقاز و حاشيه درياى سياه و اروپاى شرقى به نفت و گاز ايران اشاره نمود. ايوانكوراس معاون آكادمى علوم اوكراين در پانزدهمين سمينار بين المللى خليج فارس «لزومبرقرارى و توسعه، روابط ايران و اوكراين در زمينه انتقال انرژى» را مورد تأييد وتأكيد قرار داد.
ضمن اين كه موضوع بن بست انتقال گاز روسيه به اوكراين نيز اين نيازهاى اوكراينرا تشديد مى كند، همچنين در حال حاضر، طرح انتقال گاز ايران به همراه تعداد ديگرىاز كشورهاى خاورميانه و آسياى مركزى به اروپا از طريق تركيه، بلغارستان، مجارستان،رومانى و اتريش در حال بررسى است. ضمناً انتقال نفت و گاز ايران به كشورهاى حاشيهدرياى سياه نيز ازمواردى است كه با توجه به موقعيت ممتاز جغرافيايى ايران مى شودمورد بررسى قرار گيرد. امكان اين ارتباط با درياى سياه از دو طريق جمهورى هاىنخجوان و ارمنستان و گرجستان و يا از طريق فقط دو جمهورى ارمنستان و گرجستانامكانپذير است، به هر حال با انتخاب هر يك از اين راه ها و انتقال نفت و گاز ايرانبه بندر باطوم در كنار درياى سياه در خاك گرجستان، تمامى كشورهاى ساحلى درياى سياه،يعنى رومانى، بلغارستان، مولداوى وخود گرجستان هم مى توانند نفت و گاز ايران را ازطريق اين بندر دريافت دارند. بنابراين موقعيت ايران در جهت ارتباط با درياى سياه وباز شدن راهى جديد جهت انتقال نفت و گاز ايران و ديگر كشورهاى توليد كننده از طريقايران به كشورهاى ساحلى درياى سياه، مديترانه و اروپايى مى تواند بسيار ارزشمندباشد و در واقع پاسخى باشد به وقفه اى كه تركيه در عضويت ايران در استفاده از خطلوله خاورميانه و آسياى مركزى ايجاد كرده و مرتباً اشكالات جديد به وجود مى آورداين امر يعنى صدور نفت و گاز ايران از طريق خط لوله به ساحل درياى سياه يعنى بندرباطوم. با افتتاح پروژه صدور گاز به جمهورى ارمنستان و با طى فاصله بين ارمنستان باساحل درياى سياه بسيار سهل تر و كوتاه تر خواهد شد. بديهى است كه كشورهاى ساحلىدرياى سياه، بهترين و بيشترين خريدار نفت ايران از اين راه دريايى ارزان و مناسبخواهند بود و ايران تنها كشور نفت خيز در بين كشورهاى صادر كننده خليج فارس است كهمى تواند از اين طريق و در كوتاه ترين فاصله با توجه به موقعيت جغرافيايى خود، نفتمورد نياز كشورهاى ساحلى درياى سياه را تأمين كند. البته علاوه بر اين، كشورهاىكرانه مديترانه مانند، يونان، آلبانى، يوگسلاوى، بوسنى و هرزه گوين، كروواسى،مجارستان، ايتاليا، فرانسه، اسپانيا و احتمالاً كشورهاى شمال آفريقا نيز مى تواننددر صورت انتخاب اين راه، علاوه بر مسير خليج فارس، از اين مسير نيز استفاده نمايندو بنابراين، در واقع ايران پلى خواهد بود كه از دو مبدأ خليج فارس و درياى سياه،نفت خود را با توجه به اولويت مكانى كشورهاى مصرف كننده و انتخاب مسير نزديكتر مىتواند به كشورهاى متقاضى انرژى برساند و از طرفى ديگر كشورهاى صادر كننده نفت، براىانتقال نفت خود از مسير درياى سياه، تنها بايد از مسير ايران استفاده نمايند. لازمبه ذكر است كه به غير از ترانزيت نفت و گاز ايران از جنوب به شمال و شمال غربى كهبا ارتباط از طريق مرز ايران در استان هاى آذربايجان غربى و شرقى به بندر باطوم،اهميت سرزمينى ايران را جهت انتقال انرژى بسيار بالا خواهد برد، مسير ترانزيت نفت وگاز ايران، از طريق شمال شرقى ايران به كشورهاى آسياى مركزى نيز، ارزشمندى انتقالانرژى از طريق ايران را تأييد مى كند.
اما مهم ترين خطوط انتقال انرژى از خليج فارس از طريق خطوط انتقال گاز ايران بهپاكستان و هندوستان است كه هر روز 90 ميليون متر مكعب گاز ايران را به پاكستان وهندوستان انتقال مى دهد و با توجه به نياز روزافزون هند به انرژى جهت راه اندازى وادامه فعاليت هاى اقتصادى خود، همچنان اين كشور نياز به واردات گاز ايران خواهدداشت، طول اين مسير2700 كيلومتر است. همچنين كشور چين نيز با توجه به نزديكىسرزمينى به ايران، بهترين راه جهت دستيابى به انرژى هيدروكربنى مورد نياز خود رامسير ايران مى داند، زيرا لوله هاى حامل انرژى ايران پس از انتقال از كناره هاىخليج فارس در داخل ايران، فقط بايد خاك افغانستان را جهت رسيدن به چين طى نمايد. بنابراين و با توجه به نكاتى كه اشاره شد مسلماً مى توان گفت كه ايران مهم ترين وارزشمندترين شاهراه جهت ترانزيت انرژى بوده و فى الواقع ايران شاهراه انتقال انرژىاست.
پاسخ با نقل قول
نوشته اصلی توسط senator
