آيا موشک aim-54 مي تواند بر روي f-18 نصب شود؟
از رده خارج شدن جنگنده‏هاي پيشرفتهء F-14، بدين معناست كه ديگر هيچ رهگير دوربردي در سازمان دفاعي ايالات متحده موجود نمي‏باشد. اما سؤالي كه اينجا ممكن است دوستان خوبم مطرح كنند، اين است كه آيا جنگنده‏هاي F/A-18E/F (سوپر هورنت) قادر به حمل موشكهاي AIM-54 (فونيكس) هستند؟

پاسخ: خير.

جنگندهء F-18E/F Super Hornet قدرت حمل موشكهاي هوا به هواي فونيكس را ندارد. موشكهاي فونيكس همراه با از رده خارج شدن جنگنده‏هاي F-14 Tomcat تا پايان سال 2006 ديگر در خدمت نيروي دريايي نخواهند بود. فونيكس در اصل جهت استفادهء‌ نيروي دريايي جهت دفاع هوايي دوربرد در برابر تهاجم تعداد زياد بمب‏افكن و موشكهاي ضدكشتي دشمن نظير C-802، Sunburn و . . . وارد خدمت شد.




موشک ضدکشتی Moskit موسم به Sunburn


هنگامي كه به سال 1989 جنگ سرد پايان پذيرفت، افسران ارشد پنتاگون بدين نتيجه رسيدند كه ديگر تهديدي بر عليه ناوگان نيروي دريايي وجود ندارد و بنابراين به چنين موشكي نيز نياز نمي‏باشد. به علاوه، فونيكس در طول ساليان خدمت در نيروي دريايي ثابت كرده بود كه داراي سيستم تعمير و نگهداري بسيار پيچيده و پرخرجي است. سيستم الكترونيكي اين موشك قديمي محسوب مي‏شد، ضمن اينكه موجودي فونيكس‏هاي نيروي دريايي، داراي عمر ساخت بالايي بودند و برخي از آنها به سال 1974 توليد شده بودند؛ بدين جهت در قابليت اطمينان اين موشك به هنگام نبرد، ترديدهايي به وجود آمده بود. براي مثال (با گذشت ساليان متمادي) ترك‏هاي به وجود آمده در قسمت راكت سوخت جامد اين موشك، هنگام شليك، باعث انفجار موشك مي‎شدند؛ بدين جهت نياز به طراحي پوسته و نصب راكت جديد بود.

با وجود اين، جالب است بدانيم كه نيروي دريايي به جاي ساخت پوسته، نصب راكت و سوخت جامد جديد، بر آن شد تا در لواي يك پروژهء جديد در دههء 1980 به نام AAAM، اقدام به جايگزيني موشكهاي فونيكس قديمي نمايد. اين پروژهء جديد به نام موشك هوا به هواي پيشرفته يا Advanced Air-to-Air Missile شناخته مي‏‎شد. هدف از اين پروژه، طراحي موشكي در ابعاد كوچكتر و سبكتر، با بردي بيشتر و سرعتي حدود 3 ماخ بود.

در طراحي AAAM، تعداد زيادي از تكنولوژي‏هاي نوين درهم ادغام شده بودند. اين فنآوري‏هاي جديد، پيشتر در جريان «طراحي عمومي موشك پيشرفتهء رهگيري كننده» يا Advanced Common Intercept Missile Demonstration موسوم به ACIMD در محلي به نام مركز سلاح‏هاي نيروي دريايي ايالات متحده در China Lake (كاليفرنيا) مورد ارزيابي قرار گرفته بودند.

از جملهء اين تكنولوژي‏هاي نوين، موارد زير بودند:
* سامانه‏هاي الكترونيكي هدايت پذيري چندگانهء موشكهاي هوا به هوا يا multimode-guidance ،
* سيستم هواخنك موتور تركيبي راكت + رم جت ،
* سرجنگي و فيوز انفجاري جديد و بسيار پيشرفته ،
* بدنهء پيشرفته و
* تكنولوژي‏هاي نوين هدايت (بالچه‏ها و سطوح كنترلي جديد) بودند.

ACIMD در طول دههء 1980 و در محل China Lake (نام مکانی در ایالت کالیفرنیا) طراحي و توسعه يافته و چند نمونهء‌ آزمايشي از آن ساخته شد، اما پروژه قبل از آنكه به مرحلهء توليد نهايي برسد، كنار گذاشته شد.


موشك ساخته شده تحت پروژهء ACIMD نصب شده در جنگندهء F-14A



ACIMD shown fitted aboard an F-14A


عليرغم اين مسائل، پروژهء AAAM تا طراحي موشك AIM-152 به پيش برده شد. به سال 1987، دو تيم طراحي، شامل هيوز – رايتئون و جنرال دايناميكس – وستينگهاوس جهت طراحي و ساخت مفاهيم مورد نظر نيروي دريايي در برنامهء AAAM انتخاب شدند.

طرح پيشنهادي هيوز – رايتئون در شكل زير نشان داده شده است. اين طرح كه شباهت زيادي به ACIMD داشت، از يك راكت سوخت جامد + رم جت بهره مي‏برد كه اين تركيب پيشرانه، امكان دست يابي به سرعتهاي بالا را در فواصل پروازي دور به اين موشك مي‏بخشيد.

اين موشك، تا ميانهء مسير از سيستم هدايت‏پذيري اينرسيايي به همراه فرمانهاي اصلاح مسير رادار تامكت بهره مي‏برد، ضمن اينكه داراي جستجوگر بسيار قدرتمند و پيشرفته‏اي از نوع راداري فعال + حرارت ياب بود كه عمل آشيانه‏يابي نهايي را به انجام مي‏رساندند.


طرح پيشنهادي هيوز – رايتئون براي موشك AIM-152



Hughes/Raytheon proposal for AIM-152


جنرال دايناميكس – وستينگهاوس يك راه حل كاملن متفاوت را پيشنهاد كردند، با اين حال، طرح پيشنهادي اين تيم طراحي به ميزان قابل توجهي كوچكتر بود. براي پيشرانهء موشك نيز از راكت سوخت جامد چندضربه‏اي (multiple-pulse solid-propellant) به همراه يك بوستر كه پس از رهاسازي موشك روشن مي‏شد، استفاده شده بود.

طرح مفهومي پيشنهاد شده، از هدايت پذيري اينرسيايي به همراه آشيانه‏يابي دو بانده از نوع راداري نيمه فعال تا ميانهء مسير و براي نيمهء دوم مسير از سنسور الكترواپتيكالي بسيار پيشرفته كه از رادار تامكت مستقل عمل مي‏نمود، بهره مي‏برد. شركت جنرال دايناميكس، از يك جستجوگر حرارتي بسيار پيشرفتهء رزرو، براي حالتي كه به هنگام آشيانه‏يابي نهايي، سيستم الكترواپتيكالي دچار اشكال شده يا از پيدا كردن هدف، ناتوان شود، استفاده كرده بود.

طرح بي‏نظير ديگر جنرال دايناميكس، تعبيهء يك غلاف خارجي جستجوگر اهداف بود كه شامل يك رادار ديد جلو و ديد عقب بود كه امكان شناسايي دقيق اهداف هوايي را در هر ارتفاع و هر زاويه‏اي به RIO (اپراتور رادار كابين عقب) مي‏بخشيد. بدين ترتيب، برخي مشكلات رادار AWG-9 كه شناسايي اهداف كم ارتفاع يا اهدافي بود كه در پناه كوهها يا تپه‏ها پرواز مي‏كردند، برطرف شده بود، ضمن اينكه RIO ديد رهگيري (TWS) بي‏نظير 360 درجه تا فاصلهء 270 كيلومتري به اطراف را پيدا مي‏كرد.


طرح پيشنهادي جنرال دايناميكس – وستينگهاوس براي AIM-152



General Dynamics/Westinghouse proposal for AIM-152


تصور مي‏رفت AAAM در اوائل دههء 1990 وارد خدمت در نيروي دريايي شده و جايگزين موشكهاي پيچيده، قديمي و بسيار گران‏قيمت AIM-54 (فونيكس) شود. با اين حال، با پايان جنگ سرد، بودجهء تخصيص يافته جهت اين پروژهء جالب و بسياركارآمد به دليل عدم نياز به عمليات رهگيري دوربرد، توسط كنگره قطع گرديد و لغو اين پروژه رسمن به سال 1992 اعلام گشت.

اما با توجه به بازنشستگي موشكهاي قدرتمند فونيكس، و نياز به پر كردن خلاء يك موشك دوربرد جهت نبردهاي هوايي، نيروي دريايي تصميم گرفت در كوتاه مدت، از نوع ارتقاء يافتهء موشك هوا به هواي آمرام به نام AIM-120C بهره گيرد. اين موشك آمرام حداكثر بردي برابر 75 كيلومتر (40 ناتيكال مايل) دارد.






موشک AIM-120C اندکی پس از شلیک


اما با گذر زمان و نگاهي به نيازهاي آتي، نيروي دريايي به دنبال طراحي موشكي با كاربري دوگانه است كه بتواند هم جايگزين موشكهاي ميان برد آمرام شود و هم جايگزين موشكهاي كوتاه برد AIM-9 (سايدوايندر). هدف از اجراي چنين طرحي، جايگزيني كليهء موشكهاي هوا به هواي نيروي دريايي تنها با يك سلاح مي‏باشد. اين موشك جديد بايد بردي دو برابر موشك ميان برد آمرام داشته و نوعي كه جايگزين سايدوايندر قرار است بشود، بايد دو برابر اين موشك كوتاه برد، برد داشته باشد. با اين حال، طراحي يك موشك واحد كه توانايي اجراي ماموريتهاي دوربرد و كوتاه برد را همزمان دارا باشد، تبديل به يك تناقض شديد خواهد شد. اما امروزه با پيشرفتهاي تكنولوژيك شگرفي كه در زمينه‏هاي ساخت پيشرانه، سنسورها، آئروديناميك و كنترل پرواز حاصل شده است، دست يابي به چنين هدفي دور از دسترس به نظر نمي‏رسد