فضا به خودی خود سرد یا گرم نیست، چراکه بدون وجود ماده‌ای با تغییرات حرارتی، دما هیچ معنایی ندارد. سردترین دمای ممکن 273 درجه سانتی‌گراد زیر صفر است؛ اما آیا می دانید سردترین نقطه عالم کجاست؟
محمود حاج‌زمان: فضا به خودی خود سرد یا گرم نیست. بدون وجود ماده‌ای با تغییرات حرارتی، دما هیچ معنایی ندارد. اما تعداد بسیار زیادی نقطه سرد در فضا وجود دارد.

به گزارش نیوساینتیست، سردترین نقطه شناخته شده در منظومه شمسی، چندان از زمین دور نیست. در سال 2009 / 1388 مدارگرد اکتشافی ناسا دهانه‌ای را در نزدیکی قطب جنوب ماه شناسایی کرد که همواره در بخش سایه ماه قرار دارد. دمای این منطقه تنها 33 درجه کلوین (240- درجه سانتی‌گراد) است؛ دمایی به مراتب سردتر از هر دمایی که بر روی پلوتوی سرد و تاریک اندازه‌گیری شده است. با ادامه کاوش‌ها و بهبود وسایل اندازه‌گیری، این رکورد ممکن است به نقطه دیگری در منظومه شمسی منتقل شود. قمر سیاره‌ای غیر از زمین و یا شاید سیاره کوتوله دیگری که به مراتب دورتر از پلوتو نسبت به خورشید قرار دارد. سیاره‌ای که شاید دهانه‌های آتشفشانی پوشیده و سرد مختص به خود را داشته باشد.
اما در ماورای منظومه شمسی، صخره‌های به مراتب سردتری وجود دارد. احتمالا سردترین این سیارک‌های تنها و آواره در فضاهای خالی بین کهکشانی قرار گرفته‌اند. دمای این نقاط که تنها توسط تابش ضعیف زمینه کیهانی به جا مانده از مهبانگ و اندک نور ستارگان دوردست گرم می‌شوند، احتمالا نباید بیشتر از 3 درجه کلوین باشد.
از آنجایی‌که تابش زمینه کیهانی با دمای 2.7 درجه کلوین در تمام عالم پراکنده است، ممکن است تصور کنید که هیچ جایی نمی‌تواند سردتر از این دما وجود داشته باشد. اما بر خلاف تصور شما، یک توده گازی به نام سحابی بومرنگ که 5 هزار سال نوری از زمین فاصله دارد، دمایی تنها برابر 1 درجه کلوین دارد. این سحابی به سرعت در حال گسترش است که باعث می‌شود گاز موجود در آن به طرز موثری سرد شود؛ فرایندی که مشابه سیستم خنک‌کننده یک یخچال خانگی یا دستگاه تهویه مطبوع است.
با وجود اینکه سحابی بومرنگ به عنوان سردترین جسم طبیعی کشف شده شناخته می‌شود، جایی بر روی زمین وجود دارد که در آنجا انسان روی دست طبیعت بلند شده است. در سال 2003 / 1382 دانشمندان موفق شدند در یکی از آزمایشگاه‌های موسسه فناوری ماساچوست (ام.ای.تی)، ابری از اتم‌های سدیم را تا دمای 0.45 نانوکلوین سرد کنند. دمایی که کمتر از نیم میلیاردیم درجه بالاتر از صفر مطلق است و به نظر می‌رسد که سردتر از هر دمایی است که عالم با همه گستردگی خود بتواند کاربردی برای آن داشته باشد.