استان مازندران با حدود 24 هزار كيلومتر مربع مساحت بين 47 دقيقه تا 38 درجه و 5 دقيقه عرض شمالي و 50 درجه و 34 دقيقه تا 56 درجه و 14 دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ قرار گرفته است.
درياي مازندران در شمال، استان تهران، سمنان و قزوين در جنوب و استان‌هاي گيلان و گلستان به ترتيب در غرب و شرق آن قرارگرفته است. براساس آخرين تقسيمات كشوري با توجه به تفكيك استان گلستان از استان مازندران، اين استان درحال حاضر با مركزيت ساري داراي 16 شهرستان به نام‌هاي آمل، بابل، بابلسر، بهشهر، تنكابن، جويبار، چالوس، رامسر، سوادكوه، قائمشهر، گلوگاه، محمودآباد، نكا، نور و نوشهر است و داراي51 شهر،44 بخش، 113 دهستان و 3697 آبادي می‌باشد.
جغرافياي تاريخي استان
درباره تاريخ باستاني استان مازندران اطلاع زيادي دردست نيست و اساسا وضع اقليمي آن اجازه نمي‌دهد ابنيه وآثار معماري پايدار بمانند. درجلگه هاي ساحلي مازندران آثار معتبري از ادوار قبل از اسلام به دست نيامده وحتي از شهرهاي معتبر صدر اسلام (دوره پادشاهان طبرستان وديلم) هم به جز آمل وساري يادگاري بجانمانده است.
بعداز غلبه آريايي‌هاي مهاجم ومهاجرت بوميان، ساكنان جديد پس از مدتها ظاهر زيرفرمان هخامنشيان قرار گرفتند. دركتيبه بيستون سرزمين مازندران به نام پشتخوارگي ودر اوستا پزشخوارگر آمده است وبه نظرميرسدكه مازندران جزو قلمرو اشكانيان بوده است. هم زمان بافتوحات مسلمانان از سلسله هاي پادوسبانان، آل باوند و افراسيابيان نام برده شده است كه در طبرستان ياقسمتي ازآن حكومت مي كرده اندو استقلال نسبي داشته اند. مورخان درباره اولين حمله مسلمين به طبرستان وحدت نظرندارند. بنابه قول عده اي ازنويسندگـان درسال 30 هجري قمري ـ زمان خلافت عثمان ـ اولين بار سعد بن عاص حاكم كوفه درصدد فتح طبرستان برآمد و سرانجام سواحل طبرستان، رويان ودماوند رابه تصرف خود درآورد.
درزمان مروان بن محمد(132ـ 126 هـ .ق) آخرين خليفهْ بنـي - اميه ،اهالي طبرستان عليه حكام عرب سربه شورش برداشتند. دردوره خلافت ابوالعباس سفاح (136 ـ132 هـ .ق ) اولين خليفه عباسي ـ يكي از عاملان وي رهسپار طبرستان شد وبا اهالي آن منطفه از طريق صلح و مدارا كنارآمد، ليكن دردورهْ ـ خلافت ابوجعفر منصور (158 - 136 هـ. ق) دومين خليفه عباسي مردم طبرستان براي چندمين بار سر بـه شورش برداشتند. سرانجام طبرستان كاملاُ تحت اطاعت اعراب درآمده ولي بعد ازآن نيز در سرزمين طبرستان مانند سابق ،مسكوكاتي باخط پهلوي ضرب شد. سرانجام درسال 167 هجري قمري ونداد هرمز لا سلسله مستقلي در طبرستان تاسيس كرد.
درقرن چهارم وپنجم هجري، طبرستان ميدان كشمكش سلسله آل زيار و آل بويه از يك طرف و سامانيان و غزنويان ازطرف ديگر شده بود، اغلب اوقات طبرستان تحت اداره امواي آل زياربود. درسال 426 هجري قمري، سلطان مسعــود غزنـــوي ازطريق گرگان وارد طبرستان شد و صدمات و خسارات جاني و مالي زيادي به اهالي آن سامان وارد آورد. هنوز اين خرابه ـ ها ترميم نشده بود كه طغرل اول موْسس سلسله سلجوقي به گرگان وطبرستان حمله ورشد ودرسال 606 هجري قمــــري طبرستان ازجمله كبود جامه به دست سلطان محمد خوارزمشاه افتادو اسپهيد كيودجامه به نام ركن الدين كبودجامه و فرزندانش به دست سلطان محمد خوارزمشاه اسير شدند.
زماني كه سلطان محمد خوارزمشاه از نبرد با سپاهيان مغول فــرار مي كرد، ركن الدين، مغولان را به جايگاه سلطان محمد هدايت كردوبه اثر اين خوش خدمتي، از طرف مغولان به حكومت كبود جامه رسيد و سرانجام توسط تيموريان بساط حكمراني آنها نيز برچيده شد. بعد از درگذشت اميرتيمور، ســــادات ـ مرعشي با كسب اجازه از شاهرخ ميرزا (850 – 807 هـ. ق) به مازندران برگشتند و به عنوان باج گزار اين نواحي سلطنت كردند.
سرانجام در زمان سلطنت شاه عباس اول به طور كلي قدرت سادات مرعشي از بين رفت. پس ازبرچيده شدن بساط حكومت ملوك الطوايفي طبرستان كه تا سال 1006 هجري قمري ادامه داشت، اين منطقه تحت نظارت شاه عباس اول و سلاطين بعدي سلسله صفوي تامين قرار گرفت. شاهان صفوي درطول هرسال به كرات به عنوان شكارويا پس ازاحـداث فرح‌آباد جهت استراحت به اين منطقه سفرمي كردند.
نادرشاه افشار براي مقابله بادشمنان به ويژه دشمنان شمالي وروس هـا، درمازندران يك كارخانه كشتي سازي دايركردوبه رونق هرچه بيشتر منطقه افزود.
ازدوره فتحعلي شاه قاجار، به منطقه سـر ـ سبز و زيباو دل انگيزمازندران، به عنوان يك منطقه استراحتي ـ تفريحي توجه گرديده و ناصرالدين شاه طي دوسفر دستور تعمير راه ها و كاروان سراها را صادر كرد. دردوران ملطنت پهلوي منطقه مازندران مانند سايرمناطق كشور از راههاي ارتباطي برخوردار شد و به علت شرايط محيطي و آب وهواي معتدل، چشم اندازهاي زببا نزديكي اش به تهران، محل استراحت و تفريح قسمت اعظم مردم كشور شد.
شهرستان ساري
شهرستان ساري
بافت شهري ساري مركز استان مازندران رابه طوس بن نوذر نسبت مي دهند كه در قرن اول هجري به دست فرخان بن دابويه از ملوك گاوباره تجديد بنا شده است. مسجد بزرگ ساري اولين بنايي بود كه مسلمين توسط ابوالخطيب، نخستين حاكم عباسي طبرستان، در سنهْ 140 هجري قمري احداث كردند و سپس در همان مسجد جامع شهررا نيز بنا كردند. بناي اين مسجد در زمان هارون الرشيد به وسيله يحيي بن يحيي شروع و توسط مازيار بن قارون تمام شد. ساري بعد از اسپهبدان نيز تقريباُ تا به امروز مركز مازندارن بوده است و فرمانروايان طاهري، زيدي و آل باوند تا سال 635 هجري در آنجا حكومت كرده اند. اين شهر در سال 298 هجري توسط اقوامي كه از درياي خزر و سواحل آن هجوم آورده بودند به آتش كشيده شدو در اوايل قرن چهارم در اثر سيل صدمات بسيار ديد و خراب شد.
ساري در زمان سلطان محمد خوارزمشاه و نيز بعد از آن، در حمله مغول آسيب ديد و درزمان مستوفي، شهر تقريبا ويرانه بود. در زمان شاه عباس اول بناهاي مهمي در ساري ساختند. هنگامي كه زنديه طبرستان را فتح كردند مركز طيرستان، از ساري به بارفروش (بابل كنوني) منتقل شد. در دوره آغامحمدخان قاجار (1200 – 1211 هـ.ق) مركز مازندران مجددا از بارفروش به ساري منتقل گرديد. زلزله سال 1220 هـ. ق باعث تلفات جاني زيادي شد و شهر بيش از پيش روبه ويراني نهاد. در دوران اخير با عبور راه آهن از كنار شهر و احداث خيابانها و ساختمانهاي دولتي بار ديگر ساري رو به آباداني نهاد و امروزه يكي از شهرهاي زيباي استان مازندران و شمال كشور است.
مراكز ديدني و تاريخي
- مجموعه صفوي فرح آباد
- برج رسكت
- برج سلطان زين العابدين
- پارك جنگلي ميرزا كوچك خان
- پناهگاه حيات وحش دشت ناز
- امامزاده عباس
- بناي امامزاده يحيي
شهرستان آمل
شهر آمل از شهرهاي بسيار قديمي ايران در استان مازندران است. بعضي از مورخان و جغرافي نويسان سابقهْ آن را به دوره پيشداديان و كيائيان نسبت داده اند. شهر آمل با توجه به اشياء و سكه هايي كه از آن به دست آمده در دوره ساساني پايتخت يامركز آن منطقه بوده است. احتمالا مردم آمل در زمان حكومت مهدي خليفه عباسي، به دين اسلام گرويدند و بعد از آن بناهاي اسلامي در آنجا ساخته شد.
اوايل قرن هفتم حسام الدين اردشير مركزيت را از ساري به آمل آورد و قصر خود را در آنجا برپا داشت. در سال 795 هـ. ق امير تيمور گوركاني آمل و ساري را غارت كرد و فرمان قتل عام ساكنين آن ها را صادر كرد و سه قلعه مهم از جمله ماهان سر را با خاك يكسان كرد. از آن پس آمل روبه ويراني نهاد. آمل جديد در جوار شمال آمل قديم بنا شده است وامروزه يكي از شهرهاي آباد و زيباي شمال ايران به شمار مي رود.
مراكز ديدني و تاريخي
- قلعه شاهندشت
- حمام اشرف آمل
- پل دوازده پله
- آرامگاه امامزاده ابراهيم
- امامزاده عبدالله
- چشمه هاي آب گرم آهن يا آب فرنگي
- آب معدني استراباكو
- چشمه آب گرم آب اسك
- آب گرم رينه
- آبشارشاهندشت لاريجان
- درياچه ساهون
- خانه اربابي
شهرستان بابل
بابل از شهرهايي است كه در دوران اسلامي نيز وجود داشته و به نام هاي مامطيران، مامطير، بارفروش ده، بارفروش وبابل شناخته شده است. اولين نام اين شهر مامطير بود كه در قرن دهم هجري بارفروش ده در محل آن بنا شدو هنگامي كه محمدخالد حاكم آن بود بازار و عمارتي در آن بنا كرد. درسال 160 هـ .ق مازيار بن قارن مسجد جامع آن رابنا نهاد كه شامل مساجد، عمارت، مدارس، دكاكين، سراها، بيوتات و سايه بود.
بارفروش به عنوان مركز تجاري به ويژه در دوره صفوي از رونق، آبادي، وسعت و گستردگي برخوردار شد. شاه عباس اول فرمان داد باغ ارم را در قسمت جنوبي شهر بنا كنند. بابل در زمان فتحعلي شاه قاجار نيز اهميت قابل توجهي پيدا كرد. قبل از انقلاب اكتبر روسيه، بابل از طريق بندر مشهدسر (بابلسر) با كشور روسيه ارتباط تجاري داشت و به يكي از مراكز مهم بازرگاني استان مازندران تبديل شده بود. بابل امروزي شهري آباد و زيباست.
مراكز ديدني و تاريخي
- كاخ بابل
- پل محمدحسن خان
- قعه سلطان محمدطاهر
- امامزاده قاسم
پاسخ با نقل قول
