دیابت با وجود اینکه بیماری شناخته شده ای است اما از جزئیات آن اطلاعات کافی در دست نیست و متأسفانه درمان قطعی هم ندارد.

فارس: دیابت با وجود اینکه بیماری شناخته شده ای است اما از جزئیات آن اطلاعات کافی در دست نیست و متأسفانه درمان قطعی هم ندارد.این بیماری درواقع یک اختلال در سوخت و ساز بدن است که در آن یا انسولین به مقدار کافی در بدن وجود ندارد و یا انسولین موجود قادر نیست تا وظیفه خود را به درستی انجام دهد.

دیابت با وجود اینکه بیماری شناخته شده ای است اما از جزئیات آن اطلاعات کافی در دست نیست و متأسفانه درمان قطعی هم ندارد.

این بیماری درواقع یک اختلال در سوخت و ساز بدن است که در آن یا انسولین به مقدار کافی در بدن وجود ندارد و یا انسولین موجود قادر نیست تا وظیفه خود را به درستی انجام دهد و در نتیجه به علت وجود مقاومت در برابر آن، قند خون بالا می رود.

انسولین هورمونی است که توسط سلول های “بتا ” واقع در پانکراس ترشح می شود و وظیفه اصلی آن کاهش قند خون است. پانکراس نیز یکی از غدد دستگاه گوارش است که در پشت معده قرار دارد بالا بودن قند خون در درازمدت باعث بروز عوارض در سیستم قلب و عروق، کلیه ها، چشم و سلسله اعصاب می شود.

تقسیم بندی دیابت
این بیماری به چهار گروه دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲، دیابت حاملگی و دیابت به علل متفرقه تقسیم بندی می شود.

در دیابت نوع ۱ که تقریبا ۱۵ درصد کل موارد دیابت را تشکیل می دهد تولید انسولین از پانکراس (لوزالمعده) به علت از بین رفتن سلول های سازنده انسولین، متوقف می شود به همین خاطر افراد مبتلا به این نوع دیابت باید از بدو تشخیص، انسولین مورد نیاز بدن را به صورت تزریقات روزانه تأمین کنند.

دیابت نوع ۱ اغلب در سنین زیر ۳۰ سال به وجود می آید. در دیابت نوع ۲ که بیشتر در بالغین بالای ۳۰ سال و چاق دیده می شود و تقریبا ۸۵ کل موارد دیابت را شامل می شود انسولین تولید شده از پانکراس به خوبی عمل نمی کند. درواقع پانکراس به اندازه کافی انسولین ترشح نمی کند و یا اینکه انسولین ترشح شده به علت وجود مقاومت به انسولین مخصوصا در افراد چاق، فاقد کارایی لازم است. دیابت حاملگی نیز به دیابتی گفته می شود که برای اولین بار در طول حاملگی تشخیص داده شود. این نوع دیابت معمولا گذرا است و بعد از اتمام حاملگی بهبود می یابد خانم های مبتلا به دیابت حاملگی بعد در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند. از علل متفرقه دیابت می توان به جراحی، سوءتغذیه و عفونت اشاره کرد.

جدیدترین تحقیقات هم نشان می دهد که هنوز درمان قطعی برای دیابت پیدا نشده است، حتی رو ش های جدیدی مثل پیوند سلول های بتا به افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ نیز به علت ضرورت مصرف داروی ضد رد پیوند به صورت مادام العمر و عوارض احتمالی ناشی از آن ها برای اکثریت افراد مناسب نیست.

با این وجود رعایت ۵ اصل کنترل دیابت که محققان توصیه می کنند باعث می شوند تا افراد دیابتی بتوانند یک زندگی سالم با افراد غیردیابتی داشته باشند و از پیدایش عوارض آن جلوگیری کنند. این ۵ اصل عبارتند از: آموزش، کنترل روزانه، تغذیه صحیح، فعالیت جسمانی و مصرف منظم داروها (قرص یا انسولین) در صورتی که هر یک از این پایه ها سست باشد تعادل و درواقع کنترل دیابت برهم خواهد خورد.

تمامی افراد بالای ۴۰ سال در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند و باید هر سه سال یک بار تحت آزمایش قند خون قرار بگیرند. افراد دچار اضافه وزنی که حداقل یکی از شرایط زیر را داشته باشند نیز در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند و انجام آزمایشهای مکرر قند خون در آن ها باید در سنین زیر ۴۰ سال یا با فواصل کوتاه تر (هر ۲-۱ سال) انجام شود.

این شرایط عبارتند از: وجود سابقه ابتلا به دیابت در بستگان درجه اول، سابقه ابتلای فرد به دیابت پنهان (مرحله پیش از دیابت)، سابقه ابتلا به دیابت حاملگی، سابقه تولد نوزاد، وزن بیشتر از ۴ کیلوگرم یا تولد نوزاد با ناهنجاری های مادرزادی، بالا بودن فشار خون (فشار خون ماکزیمم بیشتر از ۱۴۰ یا مینیمم بیشتر از ۹۰ میلی متر)، وجود اختلالات چربی خون یعنی تری گلیسرید بالاتر از ۲۵۰ و یا کلسترول با دانسیته کم (از ۳۵ میلی گرم در دسی لیتر)، سابقه ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی (تنگی رگ های قلب، حمله قلبی یا سکته مغزی)

راه حل چیست؟
در مورد دیابت نوع ۱ با وجودی که تحقیقات زیادی در مورد روش های مختلف پیشگیری از آن در حال انجام است، ولی هنوز راه حل قطعی برای پیشگیری از آن به دست نیامده است ولی در مورد دیابت نوع ۲ تحقیقات به روشنی نشان داده شده که رعایت تغذیه صحیح و کاهش وزن به میزان ۱۰درصد وزن فعلی و نیز انجام مرتب فعالیت ورزشی (سه ساعت در طول هفته) در پیشگیری از ابتلای به دیابت در افراد در معرض خطر بسیار موثر است.

دیابت پنهان هم از دیگر حالات این بیماری است که باید به آن توجه کرد. این وضعیت به حالتی گفته می شود که در آن قند خون بین حد طبیعی و دیابتی قرار دارد. در مورد قند قبل از غذا مقادیر بین ۱۲۵-۱۰۰ و در مورد قند خون ۲ ساعته در آزمون خوراکی تحمل گلوکز مقادیر بین ۱۹۹-۱۴۰ به عنوان دیابت پنهان در نظر گرفته می شوند.

دیابت پنهان یکی از مهم ترین عوامل خطرساز ابتلای به دیابت می باشد و اهمیت آن در این است که با تشخیص به موقع و انجام اقدامات لازم به صورت تغییر در روش زندگی می توان به نحو موثری از پیشرفت دیابت پنهان به سمت دیابت آشکار جلوگیری کرد.

درواقع تغذیه صحیح، ورزش، کنترل روزانه قند خون و مصرف داروها از اجزای اصلی درمان دیابت هستند دستگاه های اندازه گیری قند خون یا گلوکومترها به دیابتی و پزشکان آن ها این امکان را می دهند تا بتوانند به تنظیم این اجزا بپردازند شاید بتوان درمان دیابت بدون اندازه گیری مرتب قند خون را به رانندگی در جاده با چشمان بسته تشبیه کرد. اهمیت استفاده از گلوکومتر در پیشگیری از عوارض دیابت مخصوصا در دیابت نوع ۱ در تحقیقات متعددی به اثبات رسیده است. این تحقیقات نشان داده اند که در افراد دیابتی که قند خونشان را به طور مرتب اندازه می گیرند و از نتیجه این آزمایشها برای تنظیم روش درمانی خود استفاده می کنند، عوارض دیابت به نحو قابل ملاحظه ای کمتر دیده می شود.

وقتی انسولین ناتوان می شود
در دیابت نوع۲ انسولین نمی تواند وظیفه خود در بدن را به درستی انجام دهد و در واقع یک حالت مقاومت به انسولین در بدن به وجود می آید. بهترین عامل این افزایش مقاومت، چربی های اضافی بدن هستند.

بنابراین با رعایت رژیم غذایی و فعالیت ورزشی منظم که هر دو منجر به کاهش وزن و کمتر شدن چربی های اضافی بدن می شوند می توان مقاومت به انسولین را کاهش داد و بدینوسیله قند خون را بهتر کنترل کرد. اهمیت کاهش وزن در دیابتی های نوع۲ به حدی است که می تواند در مواقعی که قند خون بالا نیست (زیر ۲۰۰میلی گرم در دسی لیتر) به تنهایی و بدون مصرف دارو قند خون را به حد طبیعی برساند. حتی در مواقعی که به طور همزمان دارو نیز مصرف می شود، کاهش وزن، اثر بخشی داروها را به نحو مؤثری بیشتر می کند.

تمامی غذاهای متعلق به گروه کربوهیدرات پس از گوارش و هضم در بدن به قند ساده (گلوکز) تبدیل می شوند. مثلاً این امکان وجود دارد تا با کم کردن از مقدار برنج یا نان در یک وعده غذایی امکان خوردن ژله به عنوان دسر بعد از غذا را فراهم کرد. نکته قابل ذکر دیگر در این مورد زیاد بودن انرژی (کالری) موجود در غذاهای شیرین است که می تواند درصورت رعایت نشدن تعادل در مصرف آن ها باعث اضافه وزن و چاقی گردد. از طرفی دیگر غذاهای شیرین گروه کربوهیدرات ها برخلاف غذاهای دیگر فاقد ویتامین ها و املاح لازم برای بدن می باشند. بنابراین مصرف این غذاها و جایگزین کردنشان با غذاهای دیگر حتماً با مشاوره متخصص تغذیه که در زمینه تغذیه دیابتی اطلاعات کافی دارد انجام بپذیرد. ولی بهتر این است که افراد دیابتی به طور کلی از مصرف کربوهیدرات های سریع الجذب مثل قند و شکر تا حد امکان پرهیز کنند.

وقتی قند خون پائین می آید
درمان مناسب حملات هیپوگلیسمی یا کاهش قند خون در افراد دیابتی مصرف کربوهیدرات های ساده و با جذب سریع است که به سرعت تبدیل به قند (گلوکز) شده و جذب خون می شوند. از جمله این انتخاب های مناسب می توان به حبه قند، آب میوه و نوشابه گازدار اشاره کرد. مصرف شکلات یا بیسکویت مناسب نیست چون این غذاها حاوی چربی فراوان هستند که باعث دیر جذب شدن قند خون موجود در آن ها می شود. نکته قابل ذکر دیگر رعایت تعادل در مصرف غذاهای شیرین هنگام هیپوگلیسمی است زیرا مصرف بیش از حد و پشت سر هم این غذاها باعث بالا رفتن قند خون می شود.

اهمیت کنترل فشار خون
تحقیقات جدید نشان داده اند که اهمیت کنترل فشار خون بالا در افراد دیابتی به منظور پیشگیری از عوارض دیابت به اندازه اهمیت کنترل قند خون است. به همین خاطر دیابتی ها باید فشار خون خود را به دقت کنترل کنند (فشار خون ایده آل برای این افراد فشار ماکزیمم کمتر از ۱۳ و مینیمم کمتر از ۸میلی متر جیوه است). عوامل دیگری به کنترل بهتر فشار خون کمک می کنند عبارتند از: کاهش وزن (در صورت وجود چاقی)، کاهش مصرف نمک، ورزش و ترک سیگار.

قرص های دیابت
قرص های دیابت شامل ۳گروه اصلی هستند یک گروه ترشح انسولین از لوز المعده را افزایش می دهند. گروه دیگر تولید گاز در کبد را کاهش می دهند. گروه سوم موجب کاهش جذب گلوکز از روده ها می شوند که یکی از مهمترین علل افزایش قند خون در دیابت نوع ۲ است.

قرص ها در دیابت نوع۲ استفاده می شوند. اما انسولین ماده ای است که در بدن توسط لوزالمعده تولید و باعث می شود قند یا به عبارتی مهم ترین منبع انرژی بدن مورد استفاده قرار گیرد. دیابت نوع۱ وابسته به انسولین است و دیابت نوع۲ نیاز به قرص دارد.

چه زمانی قرص بخوریم؟
رعایت رژیم غذایی، کاهش وزن و همچنین انجام فعالیت بدنی اساسی ترین اصول درمان در بیماران دیابتی نوع۲ هستند و درصورتی که قند خون پس از چند هفته کنترل نشود، نیاز به درمان با قرص های خوراکی پدید می آید. به خاطر داشته باشید که مصرف قرص به هیچ عنوان جای رژیم غذایی را نمی گیرد و شما با وجود مصرف قرص قند هم چنان به یک رژیم غذایی خوب و فعالیت بدنی منظم نیاز دارید.

قرص هایی که به طور معمول برای درمان دیابت مورد استفاده قرار می گیرند، عبارتند از: گلی بن کلامید یا گلیبوراید که نام دیگر آن دائونیل است. و متفورمین البته به تازگی قرص های متعدد دیگری نیز برای درمان دیابت نوع۲ به بازار عرضه شده اند که هنوز استفاده از آن ها خیلی رایج نشده است.

در واقع قرص های خوراکی همان انسولین نیستند و محتوی انسولین هم نیستند. این قرص ها در افراد دیابتی که بدن شان هنوز انسولین می سازد، مصرف می شوند و از راه های زیر سبب کاهش غلظت قند خون می گردند:

کمک به بدن برای آزاد شدن بیشتر انسولین در خون
تسهیل ورود قند به داخل سلول
کاهش میزان تولید قند در کبد

به طور کلی قرص های خوراکی فقط در دیابتی های نوع۲ که قند خون شان با رژیم غذایی و فعالیت بدنی کنترل نشده است، مورد استفاده قرار می گیرند.

بهترین نتیجه درمانی از مصرف قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون، تنها هنگام انجام هم زمان فعالیت بدنی منظم، رعایت برنامه غذایی صحیح و درصورت لزوم کاهش وزن به دست می آید. مصرف قرص های خوراکی به معنای ترک انجام فعالیت بدنی منظم و رعایت نکردن برنامه غذایی صحیح نیست چراکه در این صورت، استفاده از این قرص ها به تنهایی کمک کننده نخواهد بود.