ویژگیهای فرهنگی
استان كرمان محل سكونت مردمی با عقاید متنوع دینی و مذهبی است كه عمدتاً تحت تاثیر فضای فرهنگی اسلامی و ایرانی شكل گرفته است.علاوه برمسلمانان شیعه، پیروان زرتشت، فرقه شیخیه، اهل حق و. . . . نیز در محدوده استان زندگی میكنند كه هر كدام از آنها آیین و مراسم مذهبی و دینی خاصی دارند.
به طور كلی فرهنگ منطقه كرمان بر بنیاد دو عامل شكل گرفته است. از یكسو زیستگاه طبیعی و اقلیمی خاص و از سوی دیگر تاریخ سخت و پر جنگ و جدال آن. این جدال دایمی با طبیعت كویری منطقه و دور افتادگی جغرافیایی، سالیان متمادی ادامه داشته و به قناعت و صبوری مردم منطقه منجر گردیده است.
فرهنگ زرتشتی
در حال حاضر نزدیك دو هزار زرتشتی در كرمان زندگی میكنند. این اقلیت مذهبی دارای آیینها و مراسمی هستند كه از اعتقادات دینی آنها سرچشمه میگیرد و اجرای بعضی از مراسم آنها در تمام جامعه كرمان به چشم میخورد. آیینهایی مثل جشن سده و جشن مهرگان از جمله آنها میباشد.
اعیاد مذهبی
مراسم جشنهای مذهبی مسلمانان از قبیل عید قربان، عید فطر،. . . . با شكوه تمام در سراسر استان برگزار میشوند. برگزاری مراسم مذهبی این اعیاد در روستاها و در میان عشایر استان رونق ویژهای بر خوردار است و در مناطق شهری نیز به ویژه در میان خانوادههایی كه عقاید عمیق مذهبی دارند به نحو برجستهای برگزار میشود.
جشن سده
جشن سده از آیینهای زایش و رویش است كه هم در میان عشایر كرمان و هم كشاورزان و باغداران، زمستانی به پایان میرسد و بهار آغاز میشود، برگزار میگردد.
سده به معنی آتش كشنده و آتش شعله بلند است و نام روز دهم بهمن است. آتش و اجاق كانون آغازین حیات است بقایای آتش، نشانه دوام نسل خانواده است. بقای آتش، نشانه دوام نسل و خانواده است.
آیین سده در میان عشایر بافت و سیرجان(سده سوزی چوپانی) خوانده میشود. زرتشتیان كرمان پنجاه روز پیش از جشن نوروز در گبر محله باغچه بوداغ آباد این مراسم را برگزار میكنند.
جشن مهرگان
در اوستا روایت است كه مهر همان ایزد مهر است كه در روز آغازین زمستان زاده شده است و میترا نام دارد. در ایران باستان این جشن را میترا كانا مینامند، كه بعدها به مهرگان تبدیل شد.
از طرفی آیین مهر پرستی كه روزی جهان را در بر گرفته بود بر دین زرتشت اثر گذاشته و در سدههای بعد به جشن مهرگان تبدیل شده است. روایت دیگر آن است كه مهر همان مهر خورشید، نور و گرمی، مهربانی و محبت و فروز مینویی و عهد و پیمان میباشد و نیز چیرگی شاه فریدون پیشدادی بر ضحاك تازی است.
در این روز در بسیاری از مكانها بازار بر پا میشود و مردم شادی میكنند. در تقویم اوستا جشن مهرگان برابر 16 مهر است اما چون در تقویم كشوری شش ماه از سال 31 روز است، بنابر این جشن شش روز جلوتر و روز دهم مهر خواهد بود.
از مراسم دیگر ایزد مهر، مراسم قوچ اندازون است، در آیین مهر قوچ، نماد مهر است. قوچ یا پازن را در گله میش و نر میاندازند. نخست آن را بارنگهای سرخ و سبز به طرز دل انگیزی میآرایند و بر پشت آنها نقوش مختلفی از جمله نقش چهارخال یا چهار سوی چلیپا برای دفع چشم زخم و گزند رنگ آمیزی میكنند و سپس طلب فراوانی و باروری قربانی میكنند.
زیارت پنج تن یا جشن سر سال نوروز
این مراسم همه ساله از آغاز سال نو به مدت سه روز در اطراف آرامگاه یا زیارتگاه پنج تن در مهناباد در خاك رودبار جیرفت برگزار میشود و همزمان با آن بزرگترین بازار سالانه منطقه نیز تشكیل میشود.در این هنگام مهناباد به صورت بازاری در میآیند كه از سادوئید تا منوجان و از فاریاب تا دلگان بلوچستان برای شركت در بزرگترین اجتماع روستایی عشایری منطقه گرد آمدهاند.
پته دوزی
پته دوزی خاص زنان است. نقشههای پته از نقشه قالی مایه گرفته و با بوته، جقه و گلبرگهایی همراه است پته دوزی به عنوان یك سرگرمی و ذوق شخصی و هم به منظور تامین قسمتی از مخارج زندگی به صورت یك حرفه خانگی در آمده است.
قالی بافی
قالی كرمان از قدیم به عنوان نفیس ترین و ظریف ترین قالی ایران و دنیا شهرت داشته كه در سالهای اخیر تا حدودی از اهمیت و كیفیت آن كاسته شده است. كرمان پشم بسیار مرغوبی برای قالی بافی دارد. نوع آن شبیه پشم خراسان است و از پشم كرمانشاه قدری سبكتر و ظریفتر میباشد. همچنین چربی پشم كرمان بیش از چربی پشمی است كه در نواحی شمال به دست میآید.
دو شهر بم و رفسنجان مراكز اصلی تهیه پشم كرمان به شمار میآیند. شهرت قالی كرمان به در آمیزی رنگ و طرح آن است. طرح و رنگ قالی كرمان یكی از نفیس ترین، زیبا ترین و خوش سبك ترین بافتههای جهان به شمار میآید.
علاوه بر قالی، قالیچه، گلیم، جاجیم و دیگر صنایع دستبافت كه جزء سوغاتیهای این منطقه محسوب میشود، پسته كرمان و رفسنجان و سایر شهرهای استان به عنوان اصلیترین سوغاتی آن است كه نه تنها شهرت ملی، بلكه از شهرت جهانی نیز برخوردار هستند.