بررسی جنگ تحمیلی و شرح کلی عملیات ها

[SENATOR]

عملیات کمان 99

تاریخ عملیات: 23 سپتامبر 1980
مکان: عراق
نتیجه: پیروزی ایران، نیروی هوایی عراق به سایر کشورهای عربی فرار کرد!
طرفین جنگ: نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران و نیروی هوایی عراق
توان: نیروی هوایی جمهوری اسلامی با 58 فروند فانتوم اف-4، 88 فروند اف-5 تایگر و 60 فروند تام کت. و توان نیروی هوایی عراق بدلیل اینکه بیشتر جنگنده ها بروی باند بودند نامعلوم تخمین زده شده!
تلفات: نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران 4 فروند اف-5 تایگر را از دست می دهد، در حالی که از آنسوی عراق 2 فروند میگ-21، 3 فروند میگ-23، 1 فروند سوخو-20 و 1 فروند ایلوشین-76 را از دست می دهد! (تلفات از سوی عراقی ها بدلیل مسائل تبلیغاتی کمتر از میزان واقعی اعلام شده!).

تشریح عملیات

عملیات کمان 99 بزرگترین عملیات نیروی هوایی ایران بود که توسط جمهوری اسلامی ایران و بمنظور پاسخ به حملات هوایی غافلگیر کننده یک روز قبل عراق که یک جنگ طولانی مدت 8 ساله را منجر شد انجام گرفت.

مقدمه

در تاریخ 22 سپتامبر 1980 عراق حملات هوایی گسترده به مناطق استراتژیک ایران کرد.
در ساعت 1:45 بعد از ظهر به وقت محلی، 6 فروند میگ-23 فلاگر عراق یک پایگاه هوایی را در نزدیکی اهواز بمباران کردند.
نیم ساعت بعد، تعدادی میگ-23 عراق به فرودگاه مهرآباد واقع در تهران حمله کردند. در همان زمان عراقی ها 8 شهر بزرگ دیگر ایران را آماج حملات خود قرار دادند.
هرچند با الگوگیری از جنگ هشت روزه ایران جنگنده های خود را در پناهگاه های متمرکزی انبار کرده بود. با اینحال عراقی ها در تخریب چندین باند فرودگاه بدون وارد کردن خسارت جدی به نیروی هوایی ایران موفق بودند. اکنون نیروی هوایی ایران برای حمله ای که در روز بعد در نظر داشت آماده می شد.


نبرد

در تاریخ 23 سپتامبر 1980 ایران عملیات کمان 99 را با استفاده از 40 فروند فانتوم اف-4 مسلح به بمب های خوشه ای مارک 82، مارک 83، مارک 84 و موشک های agm-65 ماوریک که پس از برخواستن از همدان اقدام به سوختگیری در آسمان و حمله به پایگاه های هوایی الرشید، الحبانیه و الکوت که همگی در بغداد پایتخت عراق واقع بودند انجام داد. ولی این تنها بخشی از عملیات بود!
همزمان 8 فروند اف-4 دیگر از تهران برخواستند و دومین حمله را به پایگاه هوایی الرشید انجام دادند.
ایران 58 فروند اف-5 تایگر را از سوی تبریز روانه پایگاه هوایی موسل کرد. پس از حمله به پایگاه هوایی موسل، 50 فروند اف-5 به پایگاه هوایی ناصریه حمله بسیار شدیدی کردند.
146 فروند از جنگنده بمب افکن های ایران (اف-4 و اف-5). به منظور حمله و بمباران، و 60 فروند تامکت نیز برای دفاع از حریم هوایی ایران با توجه به احتمال پاسخ هوایی عراق عازم شدند. اف-14 های ایران 2 فروند میگ-21 (یک فروند میگ-21 آر اف و یک فروند میگ-21 ام اف). و 3 فروند میگ-23 عراق (میگ-23 ام اس) را سرنگون کردند، همچنین یک فروند اف-5 ایران نیز توانست یک فروند سوخو-20 را درحال ماموریت سرنگون کند. از آنطرف میگ-23 های عراق موفق شدند 2 فروند اف-5 و همچنین میگ-21 های عراق 2 فروند اف-5 دیگر را هدف قرار دهند. عراقی ها همچنین باربر هوایی ایلوشین-76 خود را به اشتباه توسط یک موشک sa-3 سام هدف قرار داده و ساقط کردند.

هرچند به گفته ویکی پدیا! عراقی ها برای حمله آماده بودند و بیشتر آنان به کشورهای عربی دیگر مانند عربستان فرار کردند، تا نیروی هوایی عراق بتواند از این عملیات جان سالم بدر برد! منتهی نگفته که چرا اینها که اینقدر آماده بودند نیامدند پاسخ هوایی بدهند و فقط در فرار خیلی کارشون درست بوده!

نتیجه عملیات

در یک چرخش ناگهانی صدام حسین کسی که به ایران حمله کرد و باور داشت که می تواند پیروزی آسانی را در برابر کشوری که ضربه سنگینی به نیروی هواییش شده بدست آورد با صحنه ای باور نکردنی مواجه شد. تمام پایگاه های هوایی عراق تا هفته ها غیر قابل استفاده شده بود، و بنابه گفته ایران تاثیرگذاری حملات هوایی عراق به 55% کاهش یافت. و باعث شد ایرانی ها به تجدید قوا بپردازند و برای حملات آتی عراق آماده شوند. هرچند که حمله غافلگیر کننده عراق باعث شد ایران 2 سال زمان صرف بیرون راندن عراقی ها از عمق خاک خوزستان نماید و سپس به عراق وارد شود.

این جنگ خود 8 سال به طول انجامید و یکی از طولانی و بحث برانگیز ترین جنگ های قرن 20ام به شمار می رود که در آن بیش از یک میلیون کشته شدند.


آرش کمانگیر

کمان در پارسی به معنی تیر و کمان می باشد؛ در آن از اساطیر پارسی الهام گرفته شده است، و لقب پهلوان افسانه ای ایران آرش، کمانگیر است.
اساس داستان آرش چنین است: در یک جنگ میان ایرانی ها و تورانیان (غیر ایرانیان که پس از ساسانیان در اصطلاحات پارسی جای گرفت مانند: بربر برای یونانیان). که بر سر افتخار جاودانه درگرفت. جنرال افراسیاب قدرت را به منوچهر عادل واگذار کرد و دو طرف با صلح موافقت کردند. هردو موافقت کردند که هرجا از سرزمین که درون شعاع پرتاب تیر قرار گرفت باید به منوچهر و ایرانی ها بازپس داده شود، و مابقی به افراسیاب و تورانیان واگذار شود. یک فرشته بنام امرداد منوچهر را متقاعد می کند تا یک تیر و کمان ویژه ساخته و از آرش بخواهد که تیر انداز آن باشد. سپس آرش تیر ویژه را در آغاز طلوع خورشید پرتاب می کند، تیر مسافت بسیاری را طی کرده و سرانجام بر ساحل شرقی رود اوکسوس (جیحون). فرود می آید و مرز بین ایرانی ها و تورانیان مشخص می شود.

[SENATOR]

عملیات حصر آبادان


تاریخ عملیات: نوامبر 1980 الی سپتامبر 1981
مکان: آبادان، استان خوزستان، جنوب غرب ایران
نتیجه: پیروزی ایران، حصر آبادان توسط عراق اشغالگر شکسته شد!
طرفین جنگ: ایران و عراق
فرمانده طرفین: شهید مصطفی چمراه فرماندهی رزمندگان ایرانی و صدام حسین فرماندهی کل قوای اشغالگر عراقی را برعهده داشت.
توان: تعداد رزمندگان ایرانی نامعلوم، در طرف دیگر 20.000 نفر متجاوز عراقی و 600 فروند تانک؛ 4.500 نفر سرباز عراقی و 200 فروند تانک دیگر بعنوان نیروی کمکی!
تلفات: تلفات طرفین نامشخص است، ولی احتمال می رود به عراقی ها خسارات سنگینی وارد شده باشد.

نقشه عملیات

در سپتامبر 1980 صدام حسین رییس جمهور عراق اقدام به یک حمله غافلگیرکننده بصورت گسترده به اراضی ایران کرد، نقشه اولیه عراق حمله به جزیره آبادان بود، در نتیجه یک لشکر زرهی را فراخواند تا از اروند رود که در نزدیکی خارک قرار دارد بگذرد، و راهی که از بغداد بطرف بصره می رود، سپس بسوی جنوب منتهی می شود را ادامه داده و شهرهای خرمشهر و آبادان را تصرف کند. آین لشکر شامل 500 الی 600 فروند تانک همراه با 20.000 نفر سرباز و تعدادی نیروی وِیژه برای همراهی آنان بود.

نبرد

در سوم نوامبر نیروهای عراقی به شهر آبادان واقع در استان خوزستان رسیدند. مقاومت ایرانی ها بسیار قدرتمند بود، و فرماندهان عراقی ناچار تقاضای نیروی کمکی کردند. با پشتیبانی یک لشکر زرهی تحلیل رفته با قوای تقریبی 4.500 نفر سرباز و 200 فروند تانک اعزام شدند تا آبادان را قطع کرده و شهر را از شمال شرق مورد محاصره قرار دهند. این دو لشکر عراقی با تعداد نامعلومی از نیروهای ایرانی مواجه شدند. منابع موجود احتمال می دهند؛ تیپی که به تنهایی از خرمشهر دفاع می کرده توسط دو گروه از سربازان ذخیره عملیاتی که در شمال واقع بودند پشتیبانی می شدند.

محاصره

اگرچه عراقی ها توسط نیروهای سپاه پاسداران دفع شدند، ولی آنها موفق شدند آبادان را از سه جهت محاصره کرده و قسمتی از شهر را اشغال کنند؛ ولی نتوانستند بر مقاومت سخت ایرانی ها چیره شوند و قسمت هایی از شهر که تحت کنترل ایرانی ها بود توسط قایق ها آذوقه رسانی مجدد شد. عراقی ها برای چندین ماه به محاصره ادامه دادند، ولی هرگر موفق به تصرف آبادان نشدند. بیشتر قسمت های شهر که پالایشگاه نفت هم شامل آن می شد خسارات بدی دید و یا بطور کامل توسط بمباران و محاصره عراقی ها تخریب شد. دلیل آن که این نبرد را یک پیروزی می نامند چنین است، زیرا نیروهای ایرانی، عراقی ها را مجبور به شکست محاصره در تاریخ سپتامبر 1981 نمودند.

[SENATOR]

عملیات مروارید

تاریخ عملیات: 28 نوامبر 1980 الی 29 نوامبر 1980
مکان: خلیج فارس
نتیجه: پیروزی قطعی ایران

*نابودی 80% از نیروی دریایی عراق
*نابودی سکوهای نفتی مینا البکر و خور الامیه
*مسدود کردن بندر فاو
*نابودی تعداد زیادی از تاسیسات نفتی عراق، پایگاه های هشدار اولیه و مقر (سایت)، موشک های سام

طرفین جنگ: نیروی دریایی (تسک فورس 421)، و نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران در مقابل نیروی دریایی و نیروی هوایی عراق
توان: نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران مجهز به 6 فروند کشتی آمفی بی، 2 فروند قایق موشک انداز، تعداد نامعلومی تفنگدار دریایی، و نیروی هوایی جمهوری اسلامی با اسکادران های اف-4، اف-5 و اف-14 در مقابل نیروی دریایی و هوایی عراق که مجهز به 8 فروند ناوچه اژدر افکن P-6، پنج فروند قایق موشک انداز اوسا 1 و اوسا 2، تعداد نامعلومی از نیروی زمینی، 8 فروند جنگنده میگ-23، تعدادی میگ-21 و تعدادی مقر موشک های سام به اجرای عملیات پرداختند.
تلفات مربوط به جمهوری اسلامی ایران: به 1 فروند قایق موشک انداز خسارت سنگینی وارد شد، 1 فروند فانتوم اف-4 سرنگون شد و 1 فروند دیگر آسیب جزیی دید، تعداد نامعلومی تفنگدار دریایی کشته و یا زخمی شدند.
تلفات مربوط به عراق: 5 فروند قایق موشک انداز اوسا 2 غرق شدند، 4 فروند ناوچه P-6 غرق شدند، 1 فروند هلیکوپتر حمل و نقل SA 321 Super Frelon نابود شد، 6 فروند میگ-23 سرنگون شدند، 1 فروند میگ-21 سرنگون شد، تعداد زیادی مقر موشک های سام و پایانه های نفتی نابود شدند، تعداد نامعلومی از نیروی زمین کشته و یا زخمی شدند.

تشریح عملیات

عملیات مروارید در تاریخ 28 نوامبر 1980 توسط نیروی دریایی و نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران بر علیه نیروی دریایی و هوایی عراق و بمنظور پاسخگویی به نصب رادار و تجهیزات دیده بانی (استراق سمع)، بر سکوهای نفتی البکر و خور الامیه توسط عراق بجهت مقابله با عملیات های هوایی ایران صورت گرفت. این عملیات پی آمد پیروزی برای ایران داشت و ایران موفق شد که هردو سکوی نفتی و بیشتر ناوگان دریایی عراق، را نابود کرده و به بندرگاهها و فرودگاههای عراق خسارات سنگینی وارد کند. این عملیات نباید با عملیاتی که توسط گروهک تروریستی مجاهدین خلق ایران که در دهه 90 صورت گرفت اشتباه شود.

نبرد

در تاریخ 28 نوامبر 1980، پس از آنکه متخصصان ایرانی تعدادی از جنگنده و هلیکوپترهایی که ممکن بود را آماده کردند، فانتوم های اف-4 و ببرهای اف-5 ایرانی به فرودگاههای اطراف بصره حمله کردند، طی این حملات آنها موفق شدند که یک فروند میگ-21 عراقی که بیرون از آشیانه بوده را منهدم کنند.
در شب 29 نوامبر 1980 6 فروند کشتی ناوگان دریایی جمهوری اسلامی ایران تسک فورس 421 تفنگداران دریایی ایران را در پایانه های نفتی عراق با نام های البکر و خور الامیه مستقر کردند. تفنگداران دریایی ایران که توسط AH-1J Sea Cobras، Bell 214s و CH-47C Chinooks پشتیبانی می شدند، بیشتر مدافعان عراقی در طی یک درگیری کوتاه از پای درآوردند، تفنگداران لحظاتی قبل از ترک پایانه های نفتی مقدار زیادی بمب و مین را کار گذاشتند، سپس توسط هلیکوپترها منطقه را ترک کرده و تاسیسات نفتی و پایگاه های هشدار اولیه عراق را در آتش رها کردند.

در همان زمان دو فروند قایق موشک انداز کلاس کمان ایران (پیکان و جوشن)، بندرگاه فاو و ام القصر را همراه با 60 کشتی خارجی (متعلق به کشورهای خارجی)، آنها مسدود کردند و به بمباران تاسیسات هردو پرداختند.

در پاسخ ناوگان دریایی عراق ناوچه های اژدر افکن P-6 و کلاس حمله-سریع موشک اندازه، اوسا 2 را به منظور حمله متقابل در منطقه مستقر کردند. قایق ها با قایقهای موشک انداز ایران وارد درگیری شدند، و ایرانی ها موفق شدند 2 فروند اوسا را توسط موشک های هارپون غرق کنند. 3 فروند موشک انداز اوسا 2 باقی مانده به پیکان حمله کردند و خدمه پیکان از نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران درخواست کمک کردند. نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران فورا با ارسال دو فروند اف-4 هرکدام مجهز به 6 فروند موشک های AGM-65 Maverick واکنش نشان داد، هرچند زمانی که آنها رسیدند، پیکان پس از برخورد 2 فروند موشک P-15 Termit عراقی خسارات سنگینی دیده بود، در پاسخ اف-4 ها هر کشتی عراقی که در دیدشان بود مورد هدف قرار دادند و باعث غرق شدن 3 فروند قایق موشک انداز اوسا 2 و 4 فروند آژدر افکن P-6 شدند.

طولی نکشید که 4 فروند اف-4 ایران از شیراز برخواستند و بندرگاه فاو را بمباران کردند و همراه با اف-5 ها مقر موشک های سام، مجاور را نابود کردند. یک فروند اف-4 ایرانی توسط یک فروند موشک SA-7 عراق هدف قرار گرفت ولی خلبان ماهر آن موفق شد که به پایگاه بازگردد.

اکنون صف های اف-14 ها وارد نبرد شدند، و همراه با اف-4 ها عقب نشینی اختیاری تسک فورس 421 را پشتیبانی کردند، جنگنده بمب افکن ها چاههای نفت عراق را بمباران کردند و یک هلیکوپتر ترابری عراق SA 321 Super Frelon را نابود کردند، سپس به پایانه مینا البکر حمله کردند.

عراق که برای دفاع از پایانه نفتی تقلا می کرد میگ-23 فلاگرهای را به صحنه نبرد اعزام کرد. اف-4 های ایرانی با میگ-23MS های عراقی وارد نبرد شدند و 3 فروند از آنها را منهدم کردند، یک فروند اف-4 ایرانی نیز در طی نبرد منهدم شد. 4 فروند میگ-23BN اکنون به جوشن که موفق شده بود دو فروند از آنها را توسط SA-7 منهدم کند حمله کردند. کمی بعد از آنکه یک اف-14 ایرانی یکی از دو میگ های باقی مانده را منهدم کرد، دیگری مجبور به فرار شد.

نتیجه عملیات

با منهدم شدن مقر موشک های سام، رادار و تجهیزات استراق سمع عراق، نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران توانست از طریق جنوب عراق حملات هوایی انجام دهد، همچنین 80% ناوگان دریایی عراق که در این عملیات از بین رفت هیچگاه ترمیم نشد.
قایق موشک انداز ایران، جوشن که در این عملیات نقش بسزایی بازی کرد، بعدها طی یک عملیات مداخله جویانه آمریکا در خلیج فارس توسط ناوگان دریایی آمریکا آسیب سنگینی دید.