چینه شناسی

[RUBY]

عنوان فصل : فصل سوم - گسترش نهشته هاى اليگوسن، ميوسن و پليوسن در ايران


عنوان زير فصل : گسترش نهشته هاى ميوسن در مغان و دامنه شمالى البرز


مغان و دامنه شمالى البرز
در شمال ايران، رسوبات ميوسن در ارتفاعات پاى دامنه و تپه ماهورهاى شمالى البرز و همچنين در ارتفاعات جنوبى دشت مغان با رخساره پاراتتيس وجود دارد. اين رسوبات داراى گسترش محدودى هستند وبخش زيرين آن که به تورتونين نسبت داده مى شود در منطقه مغان از رسوبات رسى، ماسه سنگ، مارن همراه با درون لايه هائى از آهک دولوميتى تشکيل شده که هم ارز زمانى رخسارهاى ترخان ، چوکرک، کرگان و کونکا بالائى ميوسن با رسوبات رسى و ماسه سنگى سار ماسين مشخص مى گردد که اغلب تپه هاى کم ارتفاع را در نزديکى حاشيه جنوبى دشت مغان تشکيل داده و از غرب به شرق امتداد دارد.
در بخش شمالى گسله لبرز و دشت ساحلى درياى خزر رسوبات دريائى و لب شور ميوسن ميانى ــ پسين بر جا گذاشته شده است. اين رسوبات در منطقه کوه پايه اى بين علمده و نکارود و عموماً در مسير رودخانه ها داراى رخنمون مى باشند ( 1. ياسينى 1360 )

[RUBY]

عنوان فصل : فصل سوم - گسترش نهشته هاى اليگوسن، ميوسن و پليوسن در ايران



عنوان زير فصل : گسترش نهشته هاى ميوسن در مکران


مکران
در منطقه مکران حوضه رسوبى فليش ضمن اين که بسمت جنوب و غرب کم عمق گرديده، از طرف شمال نيز توسط خشکى مسدود شده و در نتيجه پلات فورم کم عمقى در جنوب و غرب شکل مى گيرد. رسوبات نريتيک ميوسن نيز مانند فليشهاى اليگوسن ــ ميوسن از شرق گسله زندان تا مرز پاکستان در نزديکى پيشين گسترش دارند. آهک ريفى وزيرى به سن اواخر ميوسن پيشين، بشکل قوسى از ميناب تا نيک شهر ادامه دارد و نمايشگر يک محيط رسوبى کم عمق ريفى مى باشد.
در اواخر ميوسن ميانى، گودال ( Trough ) فليش پر شده و ذرات تخريبى درشت بطرف جنوب هدايت گرديده اند. اين رخساره توسط واحدى بنام درپهن معرفى گرديده از غرب طاهروئى تا جنوب چهار گوش فنوج ادامه دارد و بطرف اقيانوس داراى تغيير رخساره مشخص مى باشد (1985 G.J.H.Mc call, ).

[RUBY]

عنوان فصل : فصل سوم - گسترش نهشته هاى اليگوسن، ميوسن و پليوسن در ايران


عنوان زير فصل : گسترش نهشته هاى ميوسن در زاگرس

زاگرس
در زاگرس، با عقب نشينى دريا در اواخر ميوسن پيشين، رسوبات مردابى و کولابى گسترش مى يابند و هزاران متر رخساره هاى تبخيرى، ماسه سنگى و رسى در مناطق خوزستان و لرستان تشکيل مى شوند. مجموعه اين رسوبات بنام گروه فارس ناميده مى شوند. اين گروه که بطور همشيب بر روى سازند آسمارى قرار مى گيرند شامل سازندهاى گچساران، ميشان و آغاجارى مى باشد و در سرتاسر زاگرس گسترش دارد. سازند گجساران در فارس داخلى بتدريج به سازند رازک تبديل مى گردد. سازند ميشان در خوزستان، فارس ساحلى، فارس داخلى گسترش دارد و در مناطق لرستان جنوب شرق عراق، کويت و عربستان سعودى بتدريج و بطور جانبى تبديل به رسوبات آوارى آغاجارى مى شود. حد شمال شرقى سازند ميشان بعلت فرسايش مشخص نيست. سازندآغاجارى بيشتر در لرستان، خوزستان و فارس گسترش دارد.

[RUBY]

عنوان فصل : فصل سوم - گسترش نهشته هاى اليگوسن، ميوسن و پليوسن در ايران



عنوان زير فصل : گسترش نهشته هاى پليوسن در مغان و دامنه شمالى البرز


مغان و دامنه شمالى البرز
در دامنه شمالى البرز رديف کنگلومرائى با ناپيوستگى (Unconformity ) طبقات سارماسين را مى پوشاند. اين رسوبات کنگلومرائى و مارنى مى باشند و توسط (1930 ) A. Erni بنام سرى قاره ايcontinental series) )نامگذارى شده اند. سرى قاره اى در امتداد رودخانه تالار بخوبى گسترش دارد و در حفاريهاى اکتشافى دشت گرگان و مازندران نيز مشاهده گرديده است. اين رسوبات در منطقه فوق بعنوان سنگ مخزن محسوب مى شوند ( ياسينى، 1360 ) سرى قاره اى در حدود 1400 متر ضخامت دارد و تا حدودى توسط رسوبات آقچه گيل جانشين شده اند و يا پوشيده مى شوند.
رسوبات پليوسن بالائى مربوط به آشکوب آقچه گيلين( Akchegylian ) بندرت رخنمون دارد که يکى از بيرونزد گيهاى قابل بررسى در مسير رودخانه تالارمى باشد. در چاهاى حفر شده در دشت گرگان نيز اين رسوبات مشاهده شده اند. در منطقه اى مغان، تناوبى از کنگلومراو رسوبات تخريبى دانه ريز بطور ناپيوسته زاويه دار بر روى رسوبات سارماسين و قديمى تر قرارگرفته اند. اين نهشته ها ضخامت زيادى ندارد و احتمالاً مى بايست معادل سرى قاره اى دامنه شمالى البرز باشند. رسوبات آشکوب آقچه گيلين در زونهاى باريک ولى طولانى در ارتفاعات شمالى مشرف به دشت مغان از غرب تا شرق منطقه مشاهده گرديده اند

[RUBY]

عنوان فصل : فصل سوم - گسترش نهشته هاى اليگوسن، ميوسن و پليوسن در ايران


عنوان زير فصل : گسترش نهشته هاى پليوسن در مکران


مکران
در جنوب شرق ايران (جنوب پلوجستان) رسوباتى وجود دارد که از مارنهاى ژيپس دار،ماسه سنگ شيل و کنگلومرا تشکيل گرديده اند (مارن گيوشى Guhi ،ماسه سنگ خکو Kheku و کنگلومراى ميناب). اين سه واحد مکران ناميده شده اند سن اين واحد ميوسن پسين تا ميوسن مى باشد. اين واحد از غرب ميناب بسمت جنوب شرق و منطقه ساحلى ادامه دارد ( غرب چهار گوشهاى ميناب وطاهروئى). کنگلومراى پالمى و بخش بالائى واحد تاهتون که بترتيب متعلق به پليوسن و ميوسن ــ پليوسن مى باشدودر مناطق فوق مشاهده گرديده اند، نيز هم ارز زمانى واحد مکران هستند.
در مناطق نيک شهر، پيشين، سرباز،سراوان، کنگلومرائى با قطعات بزرگ وجود دارد که بطور ناپيوسته و ياناپيوسته موازى بر روى سازندهاى قديمى قرار گرفته است. اين کنگلومرا که هم ارز کنگلومراى Kech پاکستان مى باشد، بنام واحد نهنگ ناميده مى شود و داراى سن پليوسن پسين تا پلئستوسن پيشين مى باشد. هم ارز اين کنگلومرا در مناطق ميناب وطاهروئى بصورت کنگلومراى قاره اى،ماسه سنگ و سيلتستون وجود دارد (1985 G.J.H.Mc Call,1985) )، در جنوب شرق زاهدان (چهار گوش نره نو) کنگلومراى سستى بنام کنگلومراى تلخاب وجود دارد که به پليوسن نسبت داده شده است

[RUBY]

عنوان فصل : فصل سوم - گسترش نهشته هاى اليگوسن، ميوسن و پليوسن در ايران


عنوان زير فصل : گسترش نهشته هاى پليوسن در زاگرس


زاگرس
در زاگرس، بخش لهبرى از سازند آغا جارى و سازند بختيارى به ترتيب داراى سن پليوسن و پليوسن پسين يا جوانتر مى باشند. بخش لهبرى در قسمتى از دشت خوزستان، منتهى اليه جنوب غرب حوضه لرستان و فارس گسترش دارد. اين بخش، بسمت شمال شرقبا بقيه سازند آغا جارى تداخل کرده و از آن قابل تفکيک نيست.
سازند بختيارى در سرتاسر زاگرس بخصوص در بالاى اغلب رخنمونهاى آغا جارى وجود دارد. علاوه بر اين با ناپيوستگى زاويه دار بر روى سازنده هاى قديمى تر قرار گرفته است.
علاوه بر سازنده هائى که دربالا از آنها نام برده شد و گسترش جغرافيائى آنها ذکر گرديد، در بسيارى از مناطق مرکزى، شمالى و شرقى ايران رسوبات قرمز رنگى متشکل از کنگلومرا، ماسه سنگ، گل سنگ و تبخيريهاى وجود دارد که تحت نام طبقات قرمز نئوژن تقسيم بندى شده اند. هما نطورى که قبلاً ذکر شد بخاطر عدم وجود آهک دريائى سازند قم، ضمن اين که تفکيک سازند قرمز زيرين از سازند قرمز بالائى در اين مناطق امکان ندارد،در بعضى نقاط بخش فوقانى اين رسوبات نيز مى تواند متعلق به پليوسن باشد. در بسيارى از نقشه هاى زمين شناسى ايران بخاطر عدم يک دليل روشن، اين نهشته ها جدا نگرديده و جزو طبقات قرمز نئوژن منظور شده اند که در بخش چينه شناسى به آنها اشاره خوهد شد




نمودار هم ارز نهشته هاى اليگوسن ، ميوسن،پليوسن (بغير از کبه داغ)

[RUBY]

عنوان فصل : فصل سوم - گسترش نهشته هاى اليگوسن، ميوسن و پليوسن در ايران



عنوان زير فصل : گسترش نهشته هاى سرى اليگوسن در ايران مرکزى



ايران مرکزى
حرکات خشکى زائى سبب تشکيل حوضه هاى رسوبى کم عمق قاره اى گرديده است. چون نهشته هاى اليگوسن در ايران(بغير اززاگرس) تقريباً فاقد فسيل بوده يا فسيلهاى آن قابل تشخيص نمى باشد، لذا بغير از چند مورد استثنا، سن اين سازند در اکثر مواقع با توجه به موقعيت چينه شناسى آن تعيين گرديد است. در بسيارى از مقاطع مطالعه شده مثل شمال غرب کوه دوازده امام نهشته هاى اليگوسن بر روى آهک نوموليت دار ائوسن بالائى و يا سنگهاى ولکانيکى و رسوبى ائوسن و در زير رسوبات دريائى اليگوسن ــ ميوسن قرار دارد. اين رسوبات توسط
A.Ganssدرسال1955 بنام سازند. قرمز زيرين (Lower Red Formation) ناميده شده است. علت اين نامگذارى قرار گرفتن در زير سازند قم وتفکيک اين رسوبات از رسوبات مشابه ايست که در بالاى سازند قم قرارگرفته است.
نقشه 1 ـگسترش نهشته هاى اليگوسن وميوسن در شمال غرب ايران
( براساس نقشه زمين شناسى به مقياس 000 /000 /1 :1 شرکت ملى نفت ايران )



نقشه 2 ــ گسترش نهشته هاى اليگوسن و ميوسن درشمال و مرکز ايران
( بر اساس نقشه زمين شناسى به مقياس 000 /000 /1 :1 شرکت ملى نفت ايران )

[RUBY]

عنوان فصل : فصل سوم - گسترش نهشته هاى اليگوسن، ميوسن و پليوسن در ايران


عنوان زير فصل : گسترش نهشته هاى پليوسن در البرز و ايران مرکزى

گسترش نهشته هاى پليوسن در ايران ( نقشه هاى شماره 7 تا 12 )
البرز و ايران مرکزى
حرکات تکتونيکى موجود در دوره پليوسن سبب شکل گيرى برجستگيهاى امروزى، چين خوردگيها و فرسايش شديد ارتفاعات گرديده است. در نتيجه جوانترين نهشته هاى دوران سوم تخريبى دانه درشت باضخامت زياد بوده و در اغلب نقاط ايران با دگرشيبى زاويه دار و يا همشيب بر روى سازنده هاى قديمى تر ته نشست شده اند. فسيل در اين نهشته ها کمياب است. رسوبات مناطق کم عمق يا درياچه اى نيز در بعضى از مناطق ساحلى و فرورفتگى هاى بين کوهستانى در زمان پليوسن تشکيل گرديده اند. و لکانيسم در پليوسن فعال بوده و داراى حجم قابل ملاحظه اى مى باشد ( مناطق کرمان، انارک،کاشان وميانه). گهگاهى اين مواد بداخل حوضه رسوبى حمل گرديده و سکانس هاى آذر آوارى (Volcano sedimentary )را بوجودآورده اند (1981 M.H.Emami, ). ليتولوژى اين رسوبات متغير است و بستگى به شرايط رسوبگذارى وليتولوژى سنگهاى قديمى تر دارد که در ناحيه فرسايش برونزد داشته اند.
در البرز اين نهشته هابنام سازند هزاردره شناخته مى شوند و معرف نهشته هاى کنگلومرائى و آبرفتهاى ناشى از آنها مى باشند که در پاى کوه البرز و درطول مدت فاز تکتونيکى پليوسن و يا پس از آن ته نشست گرديده و تپه هائى را در امتداد رشته کوه البرز به وجود آورده اند رنگ اين سازند بسيار متفاوت است و بستگى به رنگ سنگ منشاء قطعات آن دارد. Rieben اين سازند را بطور منقطع در تپه ها و دشتهاى پاى البرز از قزوين تا شاهرود مشاهده نموده است.
سازند هزاردره در شرق تهران داراى گسترش وسيعى بوده و در مناطق لشکرک،سرخه حصار، ايوانکى، کيلان و ناحيه جام سمنان وجود دارد. بطرف غرب در کن، کرج، کردان، قزوين و کوهين اين رسوبات رخنمون دارند ولى از ضخامت آنها کاسته شده است. با وجود اين در دشت قزوين تپه ماهورهائى وجود دارد که در آنجا ضخامت سازند هزاردره به 400 تا 600 مى رسد (گزارش شماره 9 سازمان زمين شناسى کشور، 1966

[RUBY]

[RUBY]