چینه شناسی

[RUBY]

محيط رسوبى
واحد نهنگ يک کنگلومراى رودخانه اى، کوهپايه اى و متعلق به محيط رسوبى با انرژى زياد است که پس از بالا آمدگى هاى بزرگ منطقه اى ته نشست گرديده است . ماسه سنگها و سيلتستونها مى توانند از منشاء رسوبات رودخانه هاى بريده بريده(braided) و بستر بزرگ رودخانه ها، حوضچه ها و درياچه ها آب شيرين کوهپايه اى که از ورود ذرات درشت تخريبى سيلابى محافظت مى شده اند باشند. سيلت هاى استراکددار مى توانند در چنين حوضه هايى ته نشست گردند.
قطعات تخريبى بخش زيرين از مناطق دورترى حمل شده اند، خصوصيات عمومى کنگلومرا فرو ريختن کوهپايه اى را در حوضه هاى محدود و بادزن هاى محلى پيشنهاد مى نمايد. کنگلومراى بالايى که روى قسمت سيلتى ميانى قرار گرفته احتمالاً معرف بالا آمدگى هاى جديد و برقرارى شرايط پر انرژى جديد مى باشد.
نمودار هم ارزى واحدهاى سنگ چينه اى ناحيه مکران
براساس نقشه هاى موجود و در دسترس تا شهريور1371

[RUBY]

نقشه شماره 15 ـ جغرافيايى ديرينه ايران زمين درزمان اليگوسن پسين
(بغيراز زاگرس و کپه داغ)
در اليگوسن پسين ، حوضه قم و حنا توسعه بيشترى يافته اند . (پيشروى اليگوسن پسين) حوضه قم بطرف شرق گسترش يافته و مناطقى مثل انارک و خور را در بر گرفته است . در نواحى کم عمقتر و حاشيه حوضه سنگهاى آهکى زيست ـ آوارى بخش زيرين سازند قم ته نشست گرديده در حاليکه در مرکز رسوبگذارى بخاطر تبخير شديد و ايجاد محيط هيپر تا سوپر سالين نهشته‌هاى تخريبى ريزدانه بهمراه ژيپس و نمک ته‌نشست گرديده است. حوضه حنا بطرف شمال غرب توسعه يافته و بشکل حوضه باريکى مناطق سبزواران، بافت و چهار گنبد را پوشانيده است. احتمالاً در اين زمان حوضه حنا ارتباط باريکى با حوضه مکران و زاگرس داشته است.
در شمال ايران، حوضه پارتتيس شکل گرفته و بخش حنوبى آن مناطق مغان، بخش عمده‌اى از درياى خزر امروزى و مناطق شرقى آنرا زير پوشش داشته است. بر اساس اطلاعات موجود که در بخش چينه‌شناسى به آنها اشاره شد و اطلاعات بدست آمده از چههايى که اخيراً در بخش جنوبى درياى خزر توسط شرکت ملى نفت ايران حفر گرديده، رسوبات اليگوسن و بخشى از ميوسن ر کرانه جنوبى درياى خزر وجود ندارد و رسوبات ميوسن پسين مستقماً بر روى سنگهاى ائوسن قرار گرفته‌اند. لذا چنين تصور مى‌شود که ساحل جنوبى پاراتتيس شرقى در عرض جغرافيايى بالاترى نسبت بساحل فعلى درياى خزر قرار داشته است. حد جنوبى اين حوضه فعلاً براى ما مشخص نيست. تنها محلى که در شمال ايران رسوبات ايگوسن پاراتتيس مشاهده گرديده منطقه مغان است. اين حوضه نيز ارتباط مستقيمى با درياى آزاد نداشته و بيشتر بيظر مى‌رسد که به شکل حوضه حاشيه‌اى توسط موانعى از حوضه اصلى جدا بوده و تحت تأثير آب شيرين رودخانه‌ها قرار داشته است. در اين محل گودالى با فرونشست زياد وجود داشته که شاخه باريکى از پاراتتيس را تشکيل ميداده و رسوبات مولاسيک حاصل از فرسايش ارتفاعات جنوب را در خود جاى داده است. در بخش شمالى اين حوضه خشکى(جزيره) از سنگهاى قديمى‌تر (کرتاسه) وجود داشته که مانع ته‌نشست رسوبات مولاسى سازند زيوه در قسمت شمالى دشت مغان ايران گرديده است. اين حوضه رسوبى از اليگوسن تال اوايل ميوسن پسين وجود داشته و چندين هزار متر رسوبات آوارى دانه‌ريز (سيلت، رس و ماسه) و کنگلومرا را در خود جاى داده است. بر اساس مطالعات (Nevesskaja et al., 1984) در اليگوسن پسين پاراتتيس با آتلانتيک ارتباط يافته است
در جنوب شرقى ايران، رسوبگذارى فليش تا زمان اليگوسن همچنان ادامه داشته است. حضور فليش‌هاى ائوسن ـ اليگوسن منطقه پيشين نشانگر تشکيل گودال فليش در اين منطقه مى‌باشد. بنظر(1969) Ahmed ، زمان اليگوسن در منطقه مکران با آغاز آخرين پسروى که در حاشيه حوضه مکران مشخص است و تغيير اساسى در رسوبگذارى مشخص مى‌گردد. نا آرامى‌هاى تکتونيکى سبب بالا آمدگى مناطق شمالى و جابجايى محور حوضه فليش بسمت جنوب گدريد. در حوضه سوران رسوبگذارى دريايى محور حوضه فليش بسمت جنوب گرديد. در حوضه سوران رسوبگذارى دريايى در خاتمه ائوسن پايان يافته و منطقه کاملاً تبديل بخشکى گريده است. (Gj.H.Mc Call, 1985) از اين محل بطرف غرب (نيک شهر) اثرى از فليش‌هاى ائوسن ـ ايگوسن با اليگوسن پيشين گزارش نگرديده و قديمى‌ترين نهشته‌ها متعلق به واحد انگوران است که پس از حادثه تکتونيکى فوق که سبب بالا آمدگى گرديده، گودال فليش بسمت جنوب جابه‌جا گرديده است. در نتيجه مقدار زيادى از مواد تخريبى ناشى از فرسايش فليش‌هاى ائوسن پيشين در نهشته هاى جوانتر فليش شرکت نمودند. اين فليش‌ها بيشتر نشانگر بخش ميانى مخروط افکنه‌هاى جريانهاى توربيديتى هستند. جهت جريانهاى قديمى بسمت جنوب يا بموازات محور حوضه بوده که بسمت غرب امتداد داشته است. در اين زمان، حوضه مکران احتمالاً از شمال ميناب با حوضه حنا ارتباط داشته است.

[RUBY]

عنوان فصل : فصل پنجم- جغرافياى ديرينه


2ـ5ـ ميوسن
1ـ2ـ5ـ آکيتانين (نقشه شماره 16)
در آکيتانين دريا بيشترين گسترش را داشته است. حوضه قم در جهت‌هاى شمال غربى و شمال شرقى پيشروى نموده است. از شمال غربى بشکل حوضه باريکى تا جنوب ميانه و شمال تکاب امتداد يافته سپس با دربر گرفتن درياچه اروميه و حواشى آن بسمت ماکو گسترش يافته و وارد خاک ترکيه و ارمنستان گرديده است. احتمالاً اين دريا محل آتشفشان سهند را نيز زير پوشش خود داشته است. اين موضوع فقط يک نظريه است و اطلاعات ما در اين زمينه ناچيز مى‌باشد. گسترش حوضه قم بطرف شمال و شرق سبب گرديد. اين حوضه تا پاى
نقشه شماره 16 ـ جغرافياى ديرينه ايران زمين در زمان آکيتانين
(بغير از زاگرس و کپه‌داغ)

[RUBY]

البرز کوه پيش آيد و عريضترين بخش دريايى آکيتانين را در حد فاصل بين سمنان تا نائين تشکيل دهد. شواهد چينه‌شناسى بيانگر اين موضوع هستند که رسوبات آهکى حاشيه‌اى با تبخيريها ارتباط بين انگشتى دارند. اين بخاطر فرونشست کف حوضه، عمق بيشتر بخش مرکزى و به تله‌افتادن آبهاى شور در اين قسمت مى باشد. ظاهراً درياى آکيتانين در شرق خط شمال ـ جنوبى که از ترود و خور مى‌گذرد وجود نداشته است. در نتيجه ارتفاعات اين منطقه دچار فرسايش گرديده‌اند و مواد حاصل از فرسايش اين ارتفاعات در فرورفتگى‌هاى محلى انباشته گرديده‌اند.
حوضه حنا نيز بطرف شمال غرب پيشروى نمود بطورى که احتمال مى‌رود حد شمال غربى ان در نزديکى دهاج قرار داشته است. از طرف ديگر، در امتداد اين حوضه (حنا ـ دهاج) حوضه ديگرى شکل گرفته که مى‌توانيم ان را اصفهان‌ ـ ابرقوبناميم. از ارتباط اين حوضه با ححوضه حنا ـ دهاج اطلاعى در دست نيست زيرا در فاصله 150 کيلومتر هيچ رخنمونى از سازند قم مشاهده نشده است. نزديکترين رخنمون به آن در ابرقو قرار گرفته است. در اين مورد دو فرضيه را مى‌توان در نظر گرفت، اول آنکه درياى آکيتانين هرگز اين منطقه را زير پوشش نداشته است و دو حوضه حنا‌ـ دهاج و اصفهان‌ـ ابرقو از هم جدا بوده‌اند و دوم آنکه، درياى آکيتانين اين منطقه را دربر گرفته ولى بخاطر موقعيت حاشيه‌اى منطقه و ضخامت کم نهشته‌ها، در اثر فرسايش از بين رفته‌اند. در هر دو حالت احتمالاً اين حوضه‌ها با حوضه رسوبى در زاگرس ارتباط داشته‌اند.
در شمال ايران وضعيت کرانه جنوبى پاراتتيس تغيير مهمى نکرده است. در منطقه مغان نهشته‌هاى زيوه فوقانى در شرايطى مشابه با شرايط اليگوسن پسين ته‌نشست گرديده‌اند. اين حوضه با وجود سولفيدهيدروژن بسيار شديد مشخص گرديده است. در اين حوضه همچنان ته نشست رسوبات آوارى دانه درشت‌ـ‌دانه ريز تداوم يافته است. بخش جنوبى درياى خزر هنوز از آب خارج بوده و در نتيجه رسوبات مربوط به ابتداى ميوسن پيشين در اينجا تشکيل نشده است. پاراتتيس شرقى کوچکتر شده و از گسترش آن در بخش شرقى درياى خزر امروزى بمقدار زيارى کاسته شده است.




در جنوب شرقى ايران رسوبگذارى تا ميوسن ادامه يافته است. در اثر جابجايى مکرر گودال فليش بسمت جنوب ضخامت اين نهشته‌ها بشکل گوه‌اى بسمت دريا افزايش مى‌يابد بطورى که حداقل ضخامت اين رسوبات در ساحل درياى عرب به 000/10 متر مى رسد (Ahmed,1969) . پس از جابجاى گودال فليش بسمت جنوب ، رسوبگذارى فليش در گودال (trough) جديد انجام مى گيرد . بر اساس مطالعات گودال فليش از رشته زندان در چهار گوش ميناب تا شرق چهار گوش فنوج گسترش داشته است. وجود اين گودال فليش بسمت شرق نا مشخص است زيرا فليش جوانترى از واحد انگوران در اين قسمت مشاهده نشده است و معلوم نيست که آيا لايه هاى فليش وجود داشته اند و سپس فرسايش يافته اند يا توسط عوامل تکتونيکى ناپديد گشته اند و يا هرگز ته نشست نشده اند .
احتمالا اين فليش ها در قالب رسوبات نريتيک ميوسن پيشين ـ ميانى واحدهاى قصر قند، سهن تنگ و پيشين در بخش جنوبى تر وجود دارند . وجود گودال فليش مانعى جهت رسيدن ذرات تخريبى درشت بمحل ته نشست واحدهاى فوق بوده است.
در جنوب چهار گوش طاهروئى رسوبگذارى فليش در ميوسن پيشين با رسوبات توربيديتيک ـ نريتيک، و بيشتر بسمت جنوب با گل سنگهاى ژيپس دار توربيديتيک و ماسه سنگ با رخساره پلاتفورم کم عمق خاتمه مى پذيرد در شرق نيز واحد قصر قند با رخساره پلاتفورم دريايى کم عمق همزمان با واحد هيجان است که در ميوسن پيشين تا ميانى تشکيل گرديده است. آب و هواى آکيتانين گرم ، ساب تروپيکال بوه است.

[RUBY]

2-2-5- بورديگالين(نقشه شماره 17)
در زمان بورديگالين تغيير عمده اى در گستره درياى ايران مرکزى رخ داده است. حوضه اصفهان ـ ابرقو و دهاج ـ حنا از آب خارج شده و فقط حوضه باقيمانده کوچکى در منطقه يافت چهارگنبد به حيات خود ادامه داده است . با ناپديده شدن دريا در حوضه هاى فوق و مناطق شمالى تر آب و هوايى خشک و بيابانى در نيمه جنوب ايران مرکزى مستقر مى گردد و فرآورده هاى ناشى از فرسايش ارتفاعات موجود، در جوضه هاى بين کوهستانى، مخروط افکنه ها و يا دشتهاى سيلابى ته نشست گرديده آن.
در مناطق مرکزى دريا سرزمين هاى خور ، انارک ، نائين ، اردستان و کاشان را ترک
نقشه شماره 17 ـ جغرافياى ديرينه ايران زمين در زمان بورديگالين
(بغيراز زاگرس و کپه داغ)

[RUBY]

نموده و ساحل جنوبى آن منطبق بر خطى بوده که کوشکوه و اران را بهم وصل نموده و سپس بطرف شمال غرب امتداد يافته است. حوضه کوير کم و بيش حالت زمان آکيتانين را حفظ نموده و فقط با پسر وى دريا از خور و نواحى مجاورش بر وسعت حوضه تبخيرى کوير افزوده شده است. در شاخه شمال غربى، درياى بورديگالين پيشروى محسوسى بطرف شمال داشته است. مناطقى مثل اطراف پرندک، آب گرم، کوه قيدار(جنوب زنجان) سعيد آباد ( در جنوب غربى زنجان)، ميانه و احتمالاً غرب تبريز در زمان بورديگالين توسط دريا اشغال گرديده‌اند. در بعضى از مناطق فوق مثل ميانه( به بخش جينه شناسى مراجعه شود) جهت پيشروى دريا از جنوب بسمت شمال نيز تشخيص داده شده است.
پاراتتيس شرقى در شمال ايران دچار تحولاتى گرديده است. بدين صورت که در اواخر بورديگالين(ماژکوپين) درياى پاراتتيس بسمت ايران پيشروى نموده و تا دامنه شمالى البرز پيش آمده است. ارتفاعات البرز نيز بشکل سدى از گسترش پاراتتيس بسمت جنوب جلوگيرى نموده است. در وضعيت پاراتتيس غرب منطقه مغان تغييراتى مشاهده گرديده است. در اينجا پس از يک حرکت اپيروژنيکى خفيف که منجر به تشکيل يک باند کنگلومرايى گرديده حوضه مردابى محدودى شکل گرفته است.
در زمان بورديگالين، گودال فليس مکران هنوز وجود داشته ولى از طول آن کاسته شده است. اين گودال تقريباً از شمال شرق چهار گوش طاهروئى تا حد شرقى چهارگوش فنوج گسترش داشته است. در جنوب گودال فليش بخاطر وجود برآمدگيهاى زير آبى و عمق کم، رخساره پلاتفورم کم عمق تشکيل گرديده است. در شرق ( مناطق پيشين و نيک شهر) گودال فليش پرگرديده و قطعات آوارى درشت بداخل حوضه حمل گرديده است. اين رسوبات بشکل دلتا و يا توربيديت‌هاى آبهاى کم عمق ته نشست گرديده‌اند. در جنوب اين منطقه نيز بخاطر وجود ارتفاعات زير آبى محيط رسوبى هيپرسالين بوجود آمده که نهشته‌ةاى ژيپس دار واحدهاى سبز، روکشا، قصرقند وزيرى را بوجود آ‌ورده است (G.J.H.McCall 1985) .
شرايط آب و هوايى گرم، ساب تروپيکال تا تروپيکال سبب ايجاد محيطى مناسب براى زندگى مرجانها و آلگها گرديده و بدين خاطر تجمعاتى از جانوران ريف‌ساز بخصوص در بخش غربى بوجود آمده‌اند.

[RUBY]

3ـ2ـ5ـ ميوسن ميانى پسين
پس از تشکيل رسوبات دريايى اليگوسن ـ ميوسن در ايران مرکزى، کوتاه شدگى و ضخيم شدن پوسته قاره‌اى سبب باريک شدن حوضه‌هاى بين کوهستانى گرديد و ازاين زمان اغلب نقاط ايران در بالاى سطح آب درياها قرار گرفت. (M.Berberian,1983) . شرايط قاره‌اى بطور وسيعى در ايران زمين گسترش يافت . بخش بزرگى از ايران دچار فرسايش گرديده و سبب گرديد رسوبات تخريبى قرمز رنگ قاره‌اى با يا بدون دگرشيبى مشخصى بر روى سازنده‌هاى قديمى‌تر تشکيل گردند . در اين زمان فعاليتهاى ولکانيکى کاهش يافته ولى همچنان ادامه داشته است.
در ايران مرکزى نهشته‌هاى تخريبى ـ تبخيرى قرمز رنگ درحوصه‌هاى متعدد محلى تشکيل گرديده‌اند. مواد حاصل از فرسايش اغلب توسط رودخانه‌ها حمل و سپس در کوهپايه‌ها بشکل مخروط افکنه بر جاى نهاده‌شده‌اند . چنين محيطهاى رسوبى گهگاهى مورد هجوم جريانهاى سيلابى نيز قرار مى‌گرفته‌اند . مواد تخريبى دانه ريز مقدار بيشترى حمل گرديه و تحت رژيم آب و هواى خشک و بيابانى در فرورفتگى‌هاى موجود تشکيل حوضه‌هاى کولابى را داده‌اند. گسترده‌ترين حوضه کولابى در کوير بزرگ قرار داشته ولى حوضه‌هاى کوچکترى نيز در جنوب ميانه و اطراف کبودر آهنگ موجود بوده‌اند. خصوصيات اب و هوايى اين حوضه‌ها شبيه به حوضه‌هاى کويرى امروزى (Playa) بوده‌اند در همين زمان درياچه‌هاى آب شيرين لب شور در اطراف تبريز و جنوب اردبيل وجود داشته‌اند.
در شمال ايران(دامنه شمالى البرز) بخش شرقى پارتتيس هنوز يکپارچه بوده ولى ارتباط آن با پاراتتيس غربى کاملاً قطع گرديده است. درياى خزر گسترده‌تر و علاوه بر محل فعلى، مناطق را در شرق ( ترکمنستان) زير پوشش داشته و از طريق حوضه کورا در غرب با درياى سياه ارتباط داشته است (L.A.Nevesskaja et al.,1984) . در همين زمان است که درياى خزر که بخشى از پاراتتيس شرقى را تشکيل مى‌داده تا پاى دامنه شمالى البرز (گسله تراستى البرز شمالى) پيش‌‌ آمده و نهشته‌هاى ميوسن ميانى و پسين را بر روى سازنده‌هاى قبل از اليگوسن بر جاى نهاده است. شاخه‌اى از اين حوضه در منطقه مغان نيز گسترش داشته و رسوبات مشابهى را بر روى نهشته‌هاى اليگوسن يا قديمى تر باقى نهاده است.
در طول مدت ميوسن ميانى ـ پسين شورى آب حوضه خزر دار تحولاتى گرديده که نهايتاً به شيرين شدن آب آن منتهى گرديده است. در اواخر ميوسن ابعاد حوضه Euxino-Caspian کاهش مى‌يابد (L.A.Nevesskaja et al.,1984) . اين تغييرات در بخش ايرانى حوضه فوق با پسر وى دريا از مناطق مغان و مازندران ، خروج از آب و فرسايش نهشته‌هاى ميوسن مشخص گرديده است.
درجنوب شرقى ايران (ناحيه مکران) بالا آمدگى عمومى و انتقال گودال فليش به پايين عرض جغرافيايى 26 درجه شمالى از رويدادهايى است که در ميوسن ميانى رخ داده است. ناپديد شدن اين گودال بيشتر در ارتباط با تغيير شکلهاى شديد تکتونيکى است که فرورانش (subduction) دور از ساحل را در اقيانوس هند امروزى همراهى مى‌نموده است. در اين زمان خط ساحلى هنوز در بالاى عرض جغرافيايى فوق قرار داشته که کم و بيش بموازات ساحل فعلى درايى عمان از شرق بطرف غرب امتداد داشته و سپس در مناطق طاهروئى و ميناب جهت شمالى ـ جنوبى ميافته است. (G.J.H.Mc Call 1985) .
شمالى‌ترين حاشيه اين حوضه دريايى که در حقيقت شاخه‌اى از اقيانوس بوده تا چهارگوش پيشين امتداد داشته است. با پسروى دريا بسمت جنوب، درياى پلاتفومر همانند فلاتى شکل مى‌گيرد و نهشته‌اى آوارى درشت دانه که حاصل فرسايش ارتفاعات بالا آمده شمالى بوده‌اند در آن جمع و بدين صورت رخساره فليش تبديل به مولاسهاى دريايى گرديده است. در جنين وضعيتى نه تنها فليشهاى ائوسن بلکه فليشهاى اليگوسن ـ ميوسن و ميوسن نيز دچار فرسايش شده و قطعات آنها در سيکل رسوبى جديدى بکار گرفته شده‌اند. عدم حضور کربناتها و وجود نهشته‌هاى تخريبى ماسه‌اى رسى نشانگر فرسايش قابل ملاحظه ارتفاعات شمالى مى‌باشند (Ahmed,1969 ; Falcon, 197 4 ; Huber,1978) . واحد مکران نشانگر رسوبگذارى دريايى در اين زمان مى‌باشد که زير واحدهاى آن در پنهه‌هاى جزر و مدى ،‌دلتا و مصب ته‌نشست گرديده‌اند.
واحدهاى در پهن و جاقين در حوضه‌هاى محلى با فرونشت کف تشکيل گرديده‌اند. حضور رسوبات آوارى دانه ريز در اين واحدها محيط رسوبى سابخا، کم عمق و بطور محلى منطقه جزر و مدى را بيان مى‌نمايد . چنين مورد هجوم قطعات تخريبى درشت نيز قرار داشته است. شرايط جغرافيايى ته نشست اين رسوبات مشابه شرايطى است که هم اکنون در
کوهپايه‌هاى دشت ساحلى بين بندرعباس و ميناب وجود دارد. در بسيارى از واحدهاى فليش ميوسن ميانى ـ پسين تغيير رخساره هم از نظر زمانى و هم مکانى وجود دارد. بعنوان مثال واحد روکشا در شرق چهارگوش فنوج و جنوب چهارگوش نيک شهر از نظر زمانى داراى تغييرات رخساره‌اى متعلق به محيطهاى دلتايى، مصبى به مردابهاى مانگروو (mangrove swamp) مى‌باشد. از نظر مکانى نيز در هر زمان گذرى به رسوبات ساحلى و کم عمق وجود دارد (G.J.H.Mc Call 1985). فليشهاى ميوسن ـ پليوسن مکران به لايه‌هاى سراشيبى دراز گودال (Trench-slope strata) که در حوضه باريکى در بين قلل بهم افزوده (accretionary ridges) ته نشست گرديده‌اند، نسبت داده شده‌اند (Farbodi- karig in M.Berberian,1983) .

[RUBY]

عنوان فصل : فصل پنجم- جغرافياى ديرينه
عنوان زير فصل : پليوسن

3 ـ 5 ـ پليوسن
در زمان پليوسن(پس از حرکتهاى کوهزايى ميوسن پسين) گوتاه شدگى و ضخيم شدن پوسته قاره‌اى و در نتيجه باريک شدن حوضه‌هاى بين کوهستانى همچنان ادامه يافته است. تغييرات مهمى در جغرافياى ديرينه ايران مرکزى رخ نداده و تقريباً سرتاسر اين زون، ساختارى و با شرايطى مشابه ميوسن داشته است. علاوه بر آن در اثر حرکات تکتونيکى ميوسن پسين و بالا آمدگيهاى ناشى از آن فرسايش شدت گرفته و مواد حاصل از آن توسط رودخانه‌ها و جريانهاى سيلابى تحت آب و هوايى خشک و بيابانى به کوهپايه‌ها حمل و انباشته شده‌اند. اين نهشته‌ها که عمدتاً از کنگلومرا و ماسه سنگ تشکيل گرديده‌اند داراى قطعاتى با ليتولوژى مختلف مى‌باشند که نشانگر تنوع مناطق فرسايش يافته و نيز منشاء محلى آنها است.
در بخش شرقى ايران مرکزى چنين شرايطى از زمان ميوسن بر منطقه حاکم گرديده بود و همانند ساير نقاط ايران مرکزى نهشته‌هاى تخريبى دانه درشت آن به حوضه‌هاى رسوبى رودخانه‌اى يا کوهپايه‌اى و نهشته هاى دانه ريز به محيطهاى پلايايى نسبت داده مى شوند.
در دامنه شمالى البرز و منطقه مغان نبود رسوبگذارى و فرسايشى که از اواخر ميوسن آغاز گرديده بود همچنان در پليوسن ادامه مى‌يابد. در اين موقع گستره دريايى کاسپين
بشدت کاهش يافته به طورى که در زمان Portaferrian (آغاز پونسين پسين) حدود کاسپين محدود به بخش ميانى و جنوب آن مى‌گرديده است.
در پليوسن پسين (آقچه گيلين9 با تشکيل حوضه نيمه دريايى آقچه گيل در منطقه کاسپين (L.A.Nevesskaja,1984) بخش شرقى منطقه مغان و دامنه شمالى البرز مجدداً بريز آب فرو رفته‌اند. مناطق ذکر شده حاشيه حوضه‌ و بخشهاى شيرين شده ساحلى را تشکيل مى‌داده‌اند.
در منطقه مکران ادامه بالا آمدگى‌ها در خشکى شمالى و عقب نشينى دريا بسمت جنوب سبب جابجايى خط ساحلى گرديد. تقريباً تمام مناطق در بالاى عرض جغرافيايى 26 درجه شمالى از آب خارج و سرزمين خشکى را بوجود آورده‌اند. در طرف غرب ، خط ساحلى در امتداد گسل زندان قرار گرفت. در خشکى ( شرق خط ساحلى) نهشته‌هاى آبرفتى و کوهپايه‌اى واحد تاهتون بر جاى نهاده شد در حالى که در مناطق کم عمق ساحلى کنگلومراى ميناب در دلتاها و مصب‌ها تشکيل گرديده است. در مناطق نيک شهر، پيشين و سراوان نيز رژيم رودخانه‌اى حاکم بوده و در حوضه‌هاى آبرفتى نهشته هاى کنگلومرايى تشکيل گرديده است. در پليسون پسين در اثر حرکات خشکيزايى ، جازموريان فرو مى‌نشيند. اين احتمال مى‌رود که نهشته‌هاى قاره‌اى موجود در زير نهشته‌هاى کواترنر نيز متعلق به پليسون باشند. (نقشه شماره 18) .
نقشه شماره 18 ـ جغرافياى ديرينه ايران زمين در زمان پليوسن
(بغير از زاگرس و کپه داغ )

1. 

[. : : H@med : : .]

دمت گرم عزیز زیاد وقت گذاشتی