برزخ در آيينه روايات ائمّه اطهار (ع)

[soheil_g]

سیر زندگی پس از مرگ ...

« برزخ در آیینه عترت و روایات ائمه معصومین (ع) »

در تاپیک : سير زندگي پس از مرگ ... ( بـرزخ در آيات نوراني قرآن ) برزخ را در قرآن بررسى نموديم .

اينك، براى اينكه سيمايى روشن تر از اين جهان بيابيم، اين موضوع را در سخنان گرانبهاى نغمه پردازان راستين وحى پى مى گيريم.

اخبار و احاديثى كه از اهل بيت عصمت و طهارت(ع) در اين باره وارد شده است، علاوه بر اينكه صراحت بيشترى در حيات برزخى و زندگى قبر دارد،

تا حدودى چگونگى و كيفيت آن عالم را روشن مى نمايد؛ هر چند تا مادامى كه پاى در آن جهان نگذاريم از پى بردن به حقايق آن جهان -چنان كه هست-

عاجزيم؛ ليكن بنا به فرموده اميرمؤمنان، حضرت على(ع):

«(انسانهاى اهل ذكر، چنان به آخرت و جهان پس از مرگ، يقين دارند كه) گويى دنيا را به پايان رسانده و وارد آخرت شده اند.
آنان، ماوراى دنيا را مى بينند؛ گويا بر حالات پنهانى برزخيان آگاهند؛ آن جهان را مى نگرند
و انگار كه قيامت، وعده هايش را بر ايشان عملى ساخته است.

پس، پرده از اوضاع آن عالم را از جلوى مردم دنيا برداشته اند (و آنچه را به نور ايمان و يقين ديده اند، فاش كرده اند)
به طورى كه گويى ايشان مى بينند و مى شنوند چيزهايى را كه ديگران نه مى بينند و نه مى شنوند». (1)

بنابراين، تنها از طريق اينگونه انسانهاى اهل ذكر - كه امامان معصوم(ع) نمونه بارز و از مصاديق آشكار آنند - مى توانيم از برخى پديده هاى جهان

ديگر آگاه شويم؛ زيرا آنان براى برداشتن حجابها از برابر خود و مشاهده آن جهان - به اذن خدا - توانا و قادرند و چون در گفتارشان ذره اى خطا و اشتباه

راه ندارد، گفته هايشان بر ما حجت است.





-------------------- فهرست مآخذ ----------------------

1. «نهج البلاغه»، شرح و ترجمه فيض الاسلام، خ 213، ص 704. (با استفاده از: «شرح فشرده اى بر نهج البلاغه»، امامى-آشتيانى،
ج 2، خ 222، ص 430 - 404، مؤسسه مطبوعاتى هدف):

«فكأنما قطعوا الدنيا إلى الآخرة وهم فيها فشاهدوا ماوراء ذلك،فكأنما اطلعوا غيوب اهل البرزخ في طول الاقامة فيه،وحققت القيامة عليهم عداتها،
فكشفوا غطاء ذلك لاهل الدنيا حتى كانهم يرون ما لايرى الناس ويسمعون مالايسمعون».

[soheil_g]

« ترسیمی از حیات برزخی »

تشبيه حيات برزخى

مطالبى كه در اين سطور -از زبان اولياى دين- مى نگاريم، بيانگر شمه اى از حقايق شگفت انگيز جهان برزخى است.

در آغاز اين گفتار، توجه شما خوانندگان عزيز را به تشبيه برزخ با دنيا جلب مى كنيم؛ تا بتوانيم ترسيمگر چهره اى - هر چند ناقص - از حيات برزخى باشيم.

عالم و دانشمند ربانى، مرحوم « فيض كاشانى »(متوفى 1091هـ .ق) در كتاب نفيس و ارزشمند « الْمُحجَّةُ الْبَيْضاء في تَهْذيبِ الْإحياء » در اين باره چنين مى نويسد:

• «دنيا، همچون زندان تاريكى است كه انسان در آن حبس باشد و برزخ همانند بستان وسيع و گسترده اى است كه انواع درختان سر به فلك كشيده،
  
  گلهاى زيباى عطرآگين، پرندگان خوش الحان و... در آن باشند ». (1)

پيامبر اکرم (ص) با تعبيرى بسيار زيبا و دقيق -به مضمون زير- دنيا و برزخ را چنين تشبيه نموده است:

• « مِثال مؤمن در دنيا، مثل جنين است در شكم مادر (چنان به آن خوگرفته است كه گويى عالمى برتر و با صفاتر از آن نيست).از اين رو
  
  پس از پايان عمر آن جهان، با اكراه و سختى، همراه با ترس و گريه، دل از آن مكان مى كند. پس از اندكى كه با اين جهان انس گرفت،
  
  ديگر ميل بازگشت به وطن نُه ماهه خويش را ندارد. مؤمن نيز چنان به دنيا خوگرفته است كه دل كندن از آن، برايش سخت و مرگ بر او
  
  ناپسند است؛ اما پس از مرگ، وقتى چشمش به جمال نعمتهاى فرحبخش و دل انگيز برزخى روشن شد، به هيچ وجه حاضر نيست
  
  به وطن چند ده ساله خويش بازگردد ». (2)

ثواب و عذاب « عالم برزخ » را نيز مى توان به پاداش و كيفر « عالم رؤيا » تشبيه كرد. انسان، در خواب، امورى از قبيل: خوردن، آشاميدن،

انديشيدن و... را انجام مى دهد و اين كارها به وسيله قالبى غير از قالب مادى صورت مى پذيرد؛ زيرا در هنگام خواب ديدن، بدن و قالب مادى

در بستر خفته است. (3)



___________ فهرست مآخذ ____________

1. «المحجة البيضاء»، ج 8، ص 298: «...يكون الدنيا بالاضافة اليه كالسجن و المضيق و يكون مثاله كالمحبوس في بيت مظلم، فتح له باب الى بستان
واسع الاكناف، لايبلغ طرفه اقصاه، فيه انواع الاشجار و الازهار و الثمار فلايشتهي العود الى السجن المظلم».

2. «المحجة البيضاء»، ج 8، ص 299: قال رسول اللَّه(ص): «ان مثل المؤمن في الدنيا كمثل الْبجنين من بطن امه؛ اذا خرج من بطنها، بكى على مخرجه؛
حتى اذا رأى الضوء يحب ان يرجع الى بطن امه؛ فكذلك المؤمن يجزع من الموت؛ فاذا أفضى الى ربه، لم يحب ان يرجع الى الدنيا، كما لايحب الجنين ان
يرجع الى مكانه».

[soheil_g]

ــ قالب مثالى چيست؟

چنانكه بيان شد، روح انسان همواره باقى است و فنا در آن راه ندارد. پس از مرگ، آنچه كه از انسان جدا مى شود، قالب مادى اوست

و روح در عالم برزخى به واسطه قالب مثالى -كه با آن جهان، سنخيت دارد(*) - سير خود را ادامه مى دهد.


علامه مجلسى(ره) در « بحار الانوار »، بدن مثالى را به اجسام جن و ملائكه تشبيه نموده است؛(6) يعنى، همانگونه كه جن و ملائكه از

قالبى لطيف(حتى لطيف تر از هوا) برخوردارند، قالب مثالى انسان در برزخ نيز به همين صورت است.

***

ـ براى تبيين سيمايى روشن تر از قالب مثالى، رواياتى را در اين باره يادآور مى شويم:


ــ از امام صادق(ع) چنين سؤال شد:

• آيا درست است كه مى گويند: « روح مؤمن، در سنگدان مرغهاى سبز رنگ قرار دارد ؟ »
  
  امام صادق(ع) فرمود: « خير. مؤمن، در نزد خدا عزيزتر از آن است كه روحش را در قيافه يك مرغ جلوه دهد؛ بلكه در بدنهايى
  
  همانند دنياشان قرار مى گيرند». (7)

ــ امام صادق(ع) فرمودند :

• «هنگامى كه خداوند، مؤمنى را قبض روح كند او را در قالبى همانند دنيا قرار مى دهد كه با آن مى خورد، مى آشامد
  
  و اگر تازه وارد آشنايى بيايد، او را به همان شكل كه در دنيا بوده است، مى شناسد». (8)

ــ امام صادق(ع) فرمودند :

• «همانا ارواح مؤمنان در برزخ، مانند اجساد دنياشان از نعمتهاى بهشتى برخوردارند و كسانى كه در دنيا با هم آشنا بودند، اينك همديگر را مى شناسند
  
  و هنگامى كه تازه واردى از دنيا به ديار آنان قدم نهد، ابتدا گويند: رهايش كنيد؛ زيرا او اكنون راه سخت و دشوارى را پيموده است.
  
  (پس از اينكه قدرى استراحت كرد) از او پرسند: فلان كس چطور است؟ فلان كس چه شد؟
  
  اگر پاسخ دهد كه او را زنده ترك گفتم، اميد پيوستن به ايشان را دهند؛ و اگر پاسخ دهد كه او مرده است، گويند: هاى! هاى! هلاك شد». (9)

______________ فهرست مآخذ ________________



(*) سنخیت ، در اینجا به معنی نیست که بین عالم برزخ و دنیا هیچ سنخیتی نیست .
بلکه ضمن دارا بودن برخی مشترکات در ویژگی ها ، باید توجه داشت که عالم برزخ گستردگی بیشتری از دنیا دارد .

6. «بحار»، ج 6، ص 217:
«ثم تتعلق الروح بالاجساد المثالية اللطيفة الشبيهة بأجسام الجن و الملائكة».

7. «الكافى»، ج 3، ص 244. «بحار»، ج 6، ص 268. «المحجة البيضاء»، ج 8، ص 300 :
«عن ابي ولّادالحنّاط، عن ابي عبداللَّه(ع)، قلت له: جعلت فداك يروون انَّ ارواح المؤمنين في حواصل طيور خضر حول العرش!
فقال(ع): «لا. المؤمن اكرم على اللَّه من أن يجعل روحه في حوصلة طير؛ لكن في أبدان كأبدانهم».

8. «لئالى الاخبار»، الشيخ محمد نبى التويسركانى، ج 4، ص 256، مكتبة المحمدية:
«فاذا قبضه اللَّه (عزوجل)، صير تلك الروح في قالب كقالبه في الدنيا، فيأكلون و يشربون؛ فاذا قدم عليهم القادم؛ عرفوه بتلك الصورة التي كانت في الدنيا».

9. «الكافى»، ج 3، ص 244. «بحار»، ج 6، ص 269:
«ان ارواح المؤمنين في صفة الاجساد في شجرة في الجنة؛ تعارف و تسائل. فاذا قدمت الروح على الارواح، تقول: دعوها، فانها قد افلتت من هول عظيم.
ثم يسألونها: ما فعل فلان؟ و ما فعل فلان؟
فإن قالت لهم: تركته حياً؛ ارتجوه، و إن قالت لهم: قدهلك؛ قالوا: قد هوى، هوى!».