در رابطه با تغذیه انسانها همیشه مصرف متعادل و میانه روی همراه با تنوع در مصرف توصیه می شود مخصوصا ماه رمضان که مسلمانان از طلوع تا غروب خورشید ناشتا هستند . برای سالم ماندن یکی از مهمترین نکات مصرف از گروههای اصلی غذایی می باشد. تغذيه صحيح در ماه رمضان بسيار اهميت دارد و بايد مواد غذايي نظير گوشت، مرغ، ماهي، لبنيات و سبزي ها، قسمت اعظم رژيم غذايي شخص را در برگيرد. البته همراه با مصرف مواد غذایی آب را فراموش نکنید.

مصرف تمام مواد غذايي بايد روي اصول و برنامه باشد.مثلا اگر مي گوييم لبنيات خوب است، بايد در نظر داشته باشيم كه مصرف بالاي لبنيات بدون مصرف آب به ميزان كافي، ايجاد سنگ هاي مجاري ادراري را بسيار افزايش مي دهد. مصرف مواد پروتئيني (گوشت، مرغ، لبنيات و ماهي) به تنهايي كافي نيست، بلكه در كنار آنها بايد از سبزيجات، سالاد، آب و حبوبات استفاده نمود تا از يبوست جلوگيري شود و بايد در نظر داشت كه مصرف زياد غذاهاي پروتئيني باعث تشنگي مي شود. در خصوص كودكان و نوجواناني كه براي اولين بار روزه مي گيرند، بايد تمام مواد مغذي در رژيم غذايي آنها گنجانده شود. اين نوجوانان بايد در وعده سحر به مقدار كافي غذا بخورند و آب ميوه هايي مثل هويج و گوجه فرنگي را بسيار مصرف نمايند.

چگونگي روزه گرفتن در ماه رمضان
روزه گرفتن در ماه مبارك رمضان منافع معنوي، فيزيكي، روحي و اجتماعي به همراه دارد، ضمن اينكه بايد رعايت نكات پزشكي و نحوه تغذيه نيز مورد توجه قرار گيرد. بنابراين نياز به مصرف غذاي زياد هنگام افطار و سحر نيست، بلكه آنچه مهم است نحوه رژيم غذايي در اين ماه است. بدن مكانيسم هاي تنظيم كننده اي دارد كه در طي روزه داري فعال مي شوند و سوخته شدن مؤثر چربي بدن در اين ماه رخ مي دهد. يك رژيم غذايي متعادل براي حفظ سلامت و فعاليت فرد در طي ماه رمضان كافي است. اختلالات بوجود آمده در اين ماه ناشي از مصرف زياده از حد غذا، مصرف نامتعادل غذا و خواب كم است.

سحر:
سحري را سبك مصرف كنيد.

افطار:
نياز فوري بدن در هنگام افطار به دست آوردن يك منبع انرژي به شكل گلوكز(قند خون) براي هر سلول زنده به خصوص سلول هاي مغز و اعصاب است. خرما و آب ميوه منابع خوب قند هستند، لذا هنگام افطار مصرف خرما، آب ميوه، سوپ سبزيجات با رشته به منظور حفظ تعادل قند، آب و مايعات بدن توصيه مي شود.

شام:
- گروه گوشت: مرغ، گوسفند، گاو، گوساله، ماهي و.. .

- گروه نان وغلات: اين گروه منبع خوبي از كربوهيدرات هاي مركب هستند و تأمين كننده انرژي، پروتئين، مواد معدني و فيبرهاي غذايي مي باشند.

- گروه لبنيات ( شير، ماست، پنير و…) شير و محصلات لبني منابع خوب پروتئين و كلسيم هستند كه براي حفظ بافت بدن و عملكرد هاي متعدد فيزيولوژيك ضروري مي باشد.

- گروه سبزيجات: سبزيجات منبع خوب فيبرهاي غذايي، ويتامين a و ساير مواد شيميايي گياهي كه آنتي اكسيدان هستند، مي باشد. اين مواد در جلوگيري از سرطان، بيماري هاي قلبي عروقي و بسياري از بيماري هاي ديگر مفيد است.

- گروه ميوه ها: ميوه را به عنوان آخرين قسمت شام يا فاصله كمي بعد ازشام مصرف كنيد تا باعث سهولت هضم غذا شده و از بروز بسياري از مسائل جلوگيري كند. ميوه هاي ترش، ويتامين c بدن را فراهم مي كنند ميوه ها منبع خوبي از فيبرهاي غذايي هستند. ميوه ها و مخلوطي از مغزها را مي توان بعد از شام يا قبل از خواب مصرف كرد.

كاهش وزن و افزايش چربي خون به علت بدخوري و پُرخوري در ماه رمضان
بسياري از افراد طي اين ماه به لحاظ تغذيه دچار بد خوري و يا پُرخوري شده و در تغذيه افراط مي كنند به گونه اي كه ممكن است، حتي وزن فردي كاهش يافته، اما ميزان چربي خونشان افزايش يابد، بنابراين علت اصلي اين مشكلات افراط در مصرف شيريني جات است چون شيريني جات، مواد قندي و چربي ها، به راحتي سلامت مصرف كنندگان را با خطر مواجه مي كند.

بنابراين بايد از مصرف زياد غذاهاي چرب و سرخ كرده به شدت خودداري كرد، چون برخلاف آنچه كه مردم گمان مي كنند كه طي ماه رمضان به واسطه روزه گرفتن وزن افراد كم مي گردد و همچنين افرادي كه دچار چربي خون بالا هستند، چربي خون آنها كاهش مي يابد، در بسياري از موارد مشاهده شده كه پس از ماه رمضان نه تنها باعث كاهش وزن نشده، بلكه موجب افزايش وزن و چربي هم مي شود.

اگر روزه به شيوه مناسب انجام نشود يعني رژيم غذايي به گونه اي باشد كه كالري بيش از حد ممكن وارد بدن شود، به طور حتم به بدن آسيب مي رسد. بنابراين اگر روزه داري به شيوه صحيح انجام شده باشد، مي تواند با كاهش كالري در بدن، نوع خوب كلسترول يا hdl را در بدن افزايش داده و موجب كاهش كلسترول بد يا ldl شود. در غير اين صورت كلسترول بد خون افزايش مي يابد.

مصرف زياد مواد غذايي چرب هنگام افطار باعث بي اشتهايي در هنگام سحر مي شود، چون هضم چربي ها در بدن نيازمند مدت زمان طولاني تراست، استفاده از خوراكي ها و مواد غذايي تا دير وقت و به تأخير انداختن زمان خواب، موجب بي اشتهايي و بي حوصلگي هنگام سحر مي شود، بنابراين اگر وعده افطار به صورت مناسب مصرف شود مشكلي براي وعده سحر ايجاد نخواهد شد.
مصرف میوه جات بعد از هر وعده غذایی پیشنهاد می شود. همچنین رژیم غذایی متعادل علاوه بر بهبود فراسنجهای کلسترول خون، سبب کاهش اسید معده و از یبوست و دیگر مشکلات گوارشی پیشگیری می کند و در نهایت شیوه زندگی سالم و فعالی را موجب می شود.

در تحقیقی در اردن :کاهش معنی داری در تعداد نمونه ای که مبادرت به خودکشی نموده اند در این ماه ثبت شد. در انگلستان الگویی از ماه رمضان برای کاهش سیگار کشیدن بخصوص در میان آفریقایی ها و آسیایی ها مورد استفاده سازمان ها و مرکز سلامتی مختلفی قرار گرفته است .

روزه داری در ماه رمضان مزایای روحی، روانشناختی دارد. با این حال، در صورتیکه بطور صحیح عمل نشود ممکن است مشکلاتی را همراه داشته باشد.

نکته :
نیازی به مصرف زیاد غذا در وعده های افطار، شام و سحر نیست زیرا بدان واجد مکانیسم تنظیمی ست که در خلال روزی داری فعال می شود و چربی بدن بطور موثر مصرف می شود. مشکلات سلامت در نتیجه مصرف زیاد غذا و غذاهایی رژیم نا متعادل ممکن است نمایان شود و خواب ناکافی را سبب می شوند.

توصیه مقدار مصرف هر گروه غذایی :
به طبق عملکرد پیامبر اکرم و یافته های حاصل از تحقیقات ، توصیه های غذایی ذیل پیشنهاد می گردد.
۱- گروه نان و غلات ، برنج ، ماکارونی ، بیسکویت ۶ تا ۱۱ سروینگ در روز
۲- گروه گوشت ، حبوبات ، و دانه ها ۲ تا ۳ سروینگ در روز
۳- گروه شیر و لبنیات ۲ تا ۳ سروینگ در روز
۴- گروه سبزیجات ۵-۳ سروینگ در روز
۵- گروه میوه ها ۴-۲ سروینگ در روز
۶- قند و شکر
۷- چربی و روغن های غیر اشباع ۷-۴ قاشق غذا

توصیه های مصرف در هر وعده افطار :
-خرما ، سه عدد
- عصاره میوه جات طبیعی ( ۱۸۰ گرم یا نصف لیوان )
- سوپ سبزی با کمی رشته فرنگی ( باندازه یک لیوان ) و ۲ عدد
- بیسکویت کراکر گندمی

بدن هنگام افطار نیاز فوری به منابع سهل الوصول انرژی دارد. این نیاز برای سلولهای زنده مخصوصا مغز و سلولهای عصبی است و بهترین پیشنهاد کربوهیدراتهای ساده می باشند. خرما و عصاره میوه جات منابع مناسب کربو هیدراتهای ساده هستند که می توانند سطوح پائین قند خون را به سطح طبیعی برسانند.
مصرف عصاره میوه ، سوپ به تعادل آب و مواد معدنی بدن کمک می کند . همچنین پرخوری ( حذف وعده شام ، رژیم غذایی نا متعادل و مصرف مقادیر زیاد شربتها ، شیرینی ها و شکر می توانند سبب ناخوشی ( سو ء هاضمه ، سوزش سر دل ، و مشکل اضافه وزن ) شوند.

توصیه های مصرف در هر وعده شام :
یک لیوان سبزی سالاد به اضافه ۲ قاشق چایخوری روغن ذرت و ۲ قاشق چایخوری سرکه ، ۶۰ گرم مرغ ، نصف لیوان باميه پخته ، ۱۲۰ گرم نخود کاملا پخته ، ۲ برش نان آرد گندم ، یک لیوان برنج پخته ،۴/۳ لیوان ماست ( کم چرب ) یک پرتقال ، نصف لیوان آب انگور ، ۳۰ گرم مخلوط آجیل های بوداده بدون نمک
شام را از همه گروهای غذایی بر اساس پیشنهاد ذیل مصرف کنید.

بعضی اوقات در ماه رمضان سطح کلسترول و اسید اوریک خون افزایش می یابد برخلاف تفکر عموم دریافت متعالی از رژیم غذایی با مقادیر بالای چربی در حدود ۳۶ % کل انرژی می تواند سطح کلسترول خون را بهبود بخشد همچنین می تواند از افزایش سطح اسید اوریک خون جلوگیری کند.
این در حالی است که توصیه مصرف در رژیم طبیعی در حدود ۳۰ % انرژی دریافتی یا کمتر می باشد. این در حالی است که توصیه مصرف چربی در رژیم طبیعی روزانه است. نیاز به چربی برای جذب ویتامین های محلول در چربی ( ویتامین a ، d ، e ، k ) و کارو تنوئیدها می باشد.

اسیدهای چرب ضروری اجزا ء مهمی از غشا ء سلولی اند همچنین بدن برای سنتز پروستا گلاندین با اسید های چرب ضروری نیاز دارد. اسیدهای حاصل از چربی در خلال ماه رمضان برآورد انرژی مورد نیاز مغز و سلولهای عصبی ضروریست کتواسید ها همچنین برای سنتز گلوکز در مسیر متابولیکی گلوکز شکسته شده بنا براین معادل انرژی ۲ تا ۲ سروینگ نان و غلات ممکن است با ( اسید چرب غبر اشباع با چند باند مضاعف ) جایگزین شود . در ماه رمضان افزایش اسید معده مورد توجه قرار گرفته که علائمی از قبیل ، احساس سوزش معده ، سنگینی در معده و دهان شور ، از خود بجا می گذارد ، نان گندم کامل ، سبزیجات ، حبوبات و میوه ها منبع عالی فیبر غذایی و سبب عمل ماهیچه ، همزدن و مخلوط کردن غذا ، شکستن غذا به اجزا ء کوچکتر ، متصل شدن به اسیدهای صفراوی گشایش منطقه ای بین معده و جابجایی غذایی هضم شده به روده کوچک شده .
بنابر این فیبر به کاهش صفراوی اضافی کمک می کند و از آنجا ئیکه فیبر غذایی حرکت در روده را سبب می شود نقش پیشگیری از يبوست را ایفا می کند. برای بیماران مبتلا به زخم معده اجتناب از غذا های پرادویه و مشاوره با پزشک برای دارو و رژیم غذایی ، توصیه می شود. قرآن و احادیث در مورد روزه داری زنان باردار و شیر ده در ماه رمضان نرمش به خرج داده اند. نیاز به انرژی و مواد مغذی برای زنان باردار و شیرده حیاتی تر از مردان است .

توصیه های مصرف در هر وعده سحري :
مصرف مختصر و سبک مواد غذایی در این وعده توصیه می شود مثل : ۲ برش نان آرد کامل ، یک لیوان شیر ، ۱۴ لیوان سالاد سبزی با ۲ قاشق روغن ذرت و ۲ قاشق چایخوری سرکه ، سیب با پوست ، ۲ قاشق چایخوری شکر با چای یا قهوه.

توصیه های تکمیلی تغذيه در ماه رمضان :
مقدار کافی آب بین افطار و خواب بنوشید تا از کم آبی جلوگیری شود.
مقدار کافی سبزی ها در وعده های غذایی صرف نمائید. همینطور در پایان هر وعده میوه را فراموش نکنید.
از دریافت میزان بالا ی قند های ساده ( قند حبه شکر ) شیرینی جات و دیگر اشکال آن ( ذولبیا ، آش شله زرد ) اجتناب نمائید.
از مصرف غذاهای پرادویه خودداری نمائید.
کافئین مدر است یعنی باعث دفع آب از طریق ادرار می شود. پس از مصرف نوشیدنی های کافئین دار مثل قهوه یا چای خودداری نمائید. بطوریکه از ۳ تا ۵ روز مانده به ماه رمضان بتدریج دریافت این چنین نوشیدنی ها را کم کنید زیرا کاهش ناگهانی کافئین ، سردرد های فوری ، نوسانات خلق و خو و تحریک پذیری ایجاد می کند. بهتر است در صورت مصرف چای ، کمرنگ باشد.
سیگار کشیدن عامل خطر برای سلامتی محسوب می شود و اثرات منفی بر استفاده از انواع ویتامین ها ، متابولیت ها و سیستم های آنزیمی در بدن دارد . لذا از کشیدن سیگار اجتناب نمائید. اگر نمی توانید از کشیدن سیگار دست بکشید آنرا بتدریج از چند هفته قبل از ماه رمضان شروع به قطع کردن نمایید .
مسواک زدن را فراموش نکنید دندان ها را حداقل قبل از خواب و بعد از سحر بشوئید ( مسواک بزنید )
توصیه بر این است که بیش از ۲ بار مسواک بزنید.
افراد طبیعی یا با اضافه وزن باید وزن اضافه کنند. ماه رمضان برای افرادی که اضافه وزن دارند ، فرصت مناسبی برای از دست دادن وزن اضافه است.
افراد کم وزن یا حاشیه ای وزن طبیعی ، که از دست دادن وزن نومیدند با مراجعه متخصصین تغذیه می توانند از یک برنامه غذایی مناسب با استفاده از جدول ترکیبات مواد غذایی و برنامه موجود ، دریافت انرژی و مواد مغذی مناسب را برنامه ریزی نمائید.
بعضی از انواع ورزشهای سبک مانند نرمش های کششی ، راه پیمائی توصیه می شود ، مدیریت زمان در اجرای فعالیت مذهبی ، خواب ، مطالعه ، شغل ، فعالیت بدنی ، و ورزش نقش بسزایی دارد.

عواقب گرفتن روزه بدون خوردن سحری !!!
روزه بدون سحری به هیچ وجه توصیه نمی شود چراكه ممكن است باعث افت قند خون و كاهش عملكرد فرد شود و ثانیا این امر باعث می شود تا فرد تمایل داشته باشد تا حجم زیادی غذا در وعده افطار مصرف كند كه این امر علاوه بر سنگین شدن، ممكن است باعث برگشت اسید معده به مری و ترش كردن فرد شود. همه افراد در ماه مبارك رمضان دو وعده مجزای سحری و افطار را مصرف كنند و در صورت امكان افطار و شام با هم باشد تا فرد هنگام سحری تمایل به مصرف غذا داشته باشد.

وعده سحری می تواند ویژگی یك صبحانه معمولی یا ناهار متوسط را داشته باشد و افرادی كه غذای سرد می خورند، می توانند وعده ای مشابه صبحانه را میل كنند و كسانی كه به غذای گرم عادت دارند می توانند وعده ای مانند ناهار میل كنند و باید از مصرف غذاهای چرب و شور نظیر ته دیگ، آش شور، برنج چرب و ماكارونی در وعده سحری پرهیز كنند و افراد باید از كاهو و گوجه فرنگی و سالاد در وعده سحری استفاده كنند تا در طول روز كمتر احساس تشنگی بكنند. روزه داران افطار خود را با یك ماده قندی كه به سرعت جذب می شود، مانند خرما شروع كنند كه باید با آب داغ یا چای مصرف شود و در كنار آن می توان از سوپ ، شیر یا آش رقیق هم استفاده كرد و اگر آش سنگین مانند آش رشته مصرف می شود باید آن را به عنوان غذا در نظر گرفت.

ترش كردن و تلخی دهان در هنگام صبح :
این افراد باید از غذاهای سبك در وعده سحری استفاده كنند و پس از خوردن سحری برای مدت ۲۰ دقیقه راه بروند و بلافاصله نخوابند. لازم به ذکر است مادران باردار و شیرده و مبتلایان به دیابت نوع یك بهتر است از روزه گرفتن اجتناب كنند و مبتلایان به آسم و به طور كلی همه افراد از مصرف غذاهای چرب پرهیز كنند.

آیا می توان در ماه رمضان رژیم غذایی را ادامه داد ؟
اگر رژيم لاغري تان را تا ماه مبارك دنبال كرده ايد، در اين ماه نيز مي توانيد با كمي تلاش و خودداري برنامه خود را پيگيري كنيد. در طول روز اگر روزه دار باشيد، مسلما غذايي مصرف نمي كنيد، ولي در هنگام افطار تا سحر خود را مجاز مي دانيد به دليل گرسنگي اي كه در طول روز متحمل شده ايد غذاي بيشتري مصرف كنيد يا فراموش مي كنيد كه در برنامه رژيم لاغري هستيد. بايد بدانيد كه با روزه گرفتن ميزان انرژي مورد نياز شما كاهش يافته و به دليل سازگاري بدن ، گرسنگي كمتر از روزهاي عادي مي گردد.

رعایت نکات زیر براي رژيم در ماه رمضان لازم است :
۱) غذايي كه در رژيم غذايي شما در وعده هاي مختلف ذكر شده، جمع كرده و به دو قسمت مساوي تقسيم كنيد، نيمي را در افطار و نيمي را هنگام سحر بخوريد. در خوردن افطار زياده روي نكنيد تا بتوانيد هنگام سحر نيز سحري بخوريد. با نخوردن سحري، مواد زائد حاصل از سوخت چربي در بدن شما جمع شده، باعث بروز حالت خستگي زياد در انتهاي روز مي شود.

۲) پيش از آنكه بر سر سفره بنشينيد، بدانيد كه از چه چيزهايي و به چه ميزان بايد بخوريد تا زياده روي نكنيد.

۳) گرسنگي طولاني مدت موجب هدر رفتن سديم، پتاسيم و پروتئين بدن شما مي شود. سعي كنيد، در سحر و افطار از غذاهايي كه حاوي پروتئين بيشتر باشند مصرف كنيد. پروتئين موجود در گوشت قرمز( ۲ تا ۳ بار در هفته مصرف شود )،مرغ، تخم مرغ و ماهي غني تر هستند. از مصرف روغن زياد در تهيه غذا بپرهيزيد كه موجب افزايش تشنگي شما مي شود.

براي تأمين سديم و پتاسيم تلف شده در هر وعده، حتما سبزيجات تازه يا پخته ( آش يا سوپ پزي ) مصرف كنيد.

۴) در عين حال سعي نكنيد در ماه مبارك با كم خوري بيش ار حد خود را در معرض ابتلا به عوارض دستگاه گوارش و احيانا معده دردهاي شديد قرار دهيد.

۵) براي تأمين آب مورد نياز بدنتان كه ۸ ليوان در روز است، از افطار تا سحر ميوه هاي تازه و آب ميوه مصرف كنيد. از خوردن چاي، قهوه و نوشابه بكاهيد، چون در عين تأمين آب، اثر ديورتيكي آنها موجب افزايش ادرار و دفع آب از بدن شما مي شود.

۶) از مصرف تنقلات بسيار شيرين و چرب مثل زولبيا بپرهيزيد. چون بدن شما تحت هيچ شرايطي به آنها نيازي ندارد