اوقات خواب

بدان كه خواب كردن بعد از طلوع صبح تا طلوع آفتاب و ميان نماز شام و خفتن بعد از عصر مكروه است و پيش از ظهر در وقت گرمى هوا و بعد از نماز ظهر تا عصر، خواب قيلوله است و سنت است.

از حضرت على‏بن الحسين عليه‏السلام منقول است كه به ابى حمزه ثمالى فرمود: خواب مكن پيش از طلوع آفتاب، كه من از براى تو دوست نمى‏دارم، زيرا كه حق تعالى روزى بندگان را در اين وقت قسمت مى‏نمايد و هر كه در اين وقت در خواب است از روزى محروم مى‏شود.

از حضرت رسول مروى است كه زمين به سوى خدا ناله و فرياد مى‏كند از سه چيز:

1. از خون حرامى كه بر آن ريخته شود.

2. غسلى كه از زنا كند بر روى آن.

3. يا خواب كردن بر آن پيش از طلوع آفتاب.

حضرت رسول فرمود: هر كه در جاى نماز خود بنشيند از طلوع صبح تا طلوع آفتاب، خدا او را مستور گرداند از آتش جهنم. در حديث ديگر فرمود: مثل ثواب حج كننده خانه كعبه داشته باشد و گناهانش آمرزيده شود.

اما در چند حديث، تجويز وارد شده است كه اگر نماز بكند و قدرى تعقيب بخواند و پيش از برآمدن آفتاب بخواند باكى نيست چنان چه در حديث صحيح منقول است كه جناب امام رضا عليه‏السلام به شخصى فرمود: فردا بعد از طلوع آفتاب بيا كه من بعد از نماز صبح خواب مى‏كنم. و از حضرت صادق عليه‏السلام منقول است كه به شخصى فرمود: چون نماز صبح كردى و ذكر خدا خواندى، اگر پيش از طلوع آفتاب به خواب روى، باكى نيست.


وضو ساختن پيش از خواب

از حضرت صادق عليه‏السلام منقول است كه هر كه وضو بسازد و به رختخواب برود، براى او حكم مسجد داشته باشد و اگر در ميان رختخواب به يادش آيد كه وضو ندارد، از لحاف تيمم كند، اگر با وضو يا تيمم بخوابد، تا به ياد خداست، چنان است كه نماز مى‏كند.

از حضرت امير المؤمنين عليه‏السلام منقول است كه نخوابد مسلمانى، در حالى كه جنب باشد و نخوابد مگر با وضو و اگر آب نيابد براى غسل و وضو، تيمم كند به خاك، زيرا كه روح مؤمن را در وقت خواب به آسمان مى‏برند و حق تعالى او را قبول مى‏نمايد، بركت بر او مى‏فرستد. پس اگر اجلش رسيده است، او را در گنجينه‏هاى رحمت خود مى‏سپارد، اگر نرسيده است با امينان خود از ملائكه به بدن او برمى‏گرداند.

در حديث معتبر ديگر منقول است كه روزى حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم به اصحاب خود فرمود: كدام يك از شما تمام سال روزه مى‏داريد؟ سلمان گفت: من. فرمود: كدام يك از شما شب را احيا مى‏كنيد؟ سلمان گفت: من. فرمود: كدام يك از شما هر روز ختم قرآن مى‏كنيد؟ سلمان گفت: من. پس عمر به خشم آمد و گفت: اين مردى است از فارس، مى‏خواهد بر ما كه از قريشيم فخر كند و دروغ مى‏گويد، در اكثر روزها روزه نيست و در اكثر شب خواب است و در اكثر روزش خاموش مى‏باشد. حضرت فرمود: او مانند و شبيه لقمان حكيم است، از او سؤال كن تا جوابت بگويد. عمر پرسيد، سلمان فرمود:

اما روزه سال: من ماهى سه روز روزه مى‏دارم و حق تعالى مى‏فرمايد: هر كه حسنه‏اى بكند ده برابر به او ثواب مى‏دهم.

اين برابر روزه سال مى‏شود با آن كه ماه شعبان را روزه مى‏گيرم و با ماه رمضان پيوند مى‏كنم.

اما بيدارى شب: هر شب با وضو مى‏خوابم و از حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم شنيدم كه مى‏فرمود: هر كه با وضو بخوابد، چنان است كه تمام شب را به عبادت، احيا كرده باشد.

و اما ختم قرآن: در هر سه روز، سه مرتبه «قل هو الله احد» را مى‏خوانم.

و از حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم شنيدم كه به حضرت امير المؤمنين عليه‏السلام مى‏فرمود: يا على! مثل تو در ميان امت، مثل قل هو الله است، هر كه سوره قل هو الله را يك بار بخواند، چنان است كه ثلث قرآن را خوانده است و هر كه دوبار بخواند، چنان است كه دو ثلث قرآن را خوانده است و هر كه سه بار بخواند، چنان است كه قرآن را ختم كرده است. پس هر كه تو را به زبان دوست دارد ثلث ايمان در او كامل شده است و هر كه تو را به زبان و دل دوست دارد و به دست خود تو را يارى كند، تمام ايمان در او كامل شده است. يا على! به حق خداوندى كه مرا به راستى فرستاده است سوگند كه اگر تو را اهل زمين دوست مى‏داشتند، چنان چه اهل آسمان تو را دوست مى‏دارند، خدا هيچ كس را به آتش جهنم عذاب نمى‏كرد. پس عمر ساكت شد، كه گويا سنگى به دهانش گذاشتند.


مكان خوابيدن و آداب پيش از خوابيدن

مشهور ميان علما آن است كه خوابيدن در مساجد مكروه است و ظاهر احاديث آن است كه مكروه نيست، مگر در مسجدالحرام و مسجد رسول صلى الله عليه و آله و سلم و در آن‏ها نيز تجويز واقع شده است.

در احاديث معتبره بسيار وارد شده است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم سه كس را لعنت كرد:

1. كسى كه تنها چيزى بخورد

2. [ كسى كه ] تنها به سفر رود.

3. [ كسى كه ] تنها در يورد [1] بخوابد.

فرمود: اگر كسى تنها بخوابد، بيم آن است كه ديوانه شود.

از حضرت امام موسى عليه‏السلام منقول است كه هر كه در خانه‏اى يا بيابانى تنها بخوابد، بگويد: «اللهم انس وحشتى و اعنى على وحدتى».


ساير آداب خوابيدن

سنت است كه بر دست راست رو به قبله بخوابد و دست راست را زير رو بگذارد و بر دست چپ خوابيدن و بر رو خوابيدن مكروه است چنان چه از حضرت امير المؤمنين عليه‏السلام منقول است كه خواب بر چهار قسم است:

الف: پيغمبران بر پشت مى‏خوابند و ديده‏هاى ايشان به خواب نمى‏رود و منتظر وحى پروردگار خود مى‏باشند.

ب: مؤمن بر دست راست مى‏خوابد رو به قبله.

ج: پادشاهان و فرزندان ايشان بر دست چپ مى‏خوابند، كه آن چه خورده‏اند گوارا شود.

د: شيطان و برادران او و هر ديوانه و مبتلايى بر رو در افتاده مى‏خوابد.

در حديث معتبر ديگر فرمود: آدمى بر رو نخوابد و هر كه را بينيد كه بر رو خوابيده است، او را بيدار كنيد و مگذاريد بر آن حال. فرمود: هر گاه كسى اراده خواب كند، بايد كه دست را بر زير جانب راست رو بگذارد. به درستى كه نمى‏داند كه از اين خواب بيدار خواهد شد يا نه. احاديث در فضيلت خوابيدن بر دست چپ بسيار وارد شده است.


آداب و ادعيه‏اى كه پيش از خواب بايد خوانده شود

در حديث صحيح از حضرت امام محمد باقر عليه‏السلام منقول است كه هر گاه كسى دست را در زير سر گذاشته، بخوابد، بگويد:

«بسم الله اللهم انى اسلمت نفسى اليك و وجهت وجهى اليك و فوضت امرى اليك و الجات ظهرى اليك و توكلت عليك رهبة منك و رغبة اليك لا ملجا و لا منجا منك اليك امنت بكتابك الذى انزلت و برسولك الذى ارسلت».

و بعد از آن تسبيح حضرت فاطمه عليها السلام بخواند.

در حديث صحيح ديگر فرمود: ترك نكند در وقت خواب اين دعا را:

«اعيذ نفسى و ذريتى و اهل بيتى و مالى بكلمات الله التامات من كل شيطان و هامة و من كل عين لامة».

.كه به اين دعا تعويذ [2] مى‏فرمود حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم امام حسن و امام حسين- صلوات الله عليهما- را.

در حديث صحيح ديگر فرمود: هر كه بعد از خوابيدن در رختخواب سه مرتبه بگويد: «الحمد لله الذى علا فقهر الحمد لله الذى بطن فخبر و الحمد لله الذى ملك فقدر و الحمد لله الذى يحيى الموتى و يميت الاحياء و هو على كل شى‏ء قدير. » از گناهان بيرون مى‏آيد، مانند روزى كه از مادر متولد شده بود.

از حضرت امام رضا عليه‏السلام منقول است كه هر كه آيه الكرسى در وقت خواب بخواند، از فالج [3] ايمن گردد.

از حضرت صادق عليه‏السلام منقول است كه هر كه سوره يس پيش از خواب بخواند، حق تعالى هزار ملك به او موكل گرداند كه او را از شر شياطين و هر بلايى حفظ كند.

از حضرت امام محمد باقر عليه‏السلام منقول است كه هر كه سوره «اذا وقعت الواقعة» هر شب پيش از خواب بخواند، در قيامت روى او ماند ماه شب چهارده باشد


پی نوشتها :
=======
[1]. خانه.
[2]. پناه دادن، پناه آوردن، دعايى كه بر كاغذ مى‏نويسند.
[3]. فلج