مدیریت و هدایت مدگرایی

[arash ko ki]

بار فرهنگی اصلی بر دوش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می باشد. این وزارت می بایست به روند مدگرایی که بیش از اندازه راه خود را به سمت کشورهای غربی باز می کند، توجه داشته باشد. پس از آن رسانه ها و خصوصا صدا و سیما در هدایت مدگرایی مسئول هستند.

نسرین دانایی، دانشجوی دکترای جامعه شناسی و مدرس دانشگاه علمی کاربردی می باشد. تالیف سه جلد کتاب با عنوان "رسانه شناسی"، "برنامه ریزی اوقات فراغت" و "تفاوت نسلی در ایران امروز" و نیز 30 مقاله در زمینه ی اجتماعی و روانشناسی، در کارنامه ی کاری وی قرار می گیرد. آنچه می خوانید حاصل گفت وگو با او در زمینه ی "مدیریت و هدایت مدگرایی" می باشد که به بررسی این پدیده، رابطه ی آن با الگوگیری از ارزش ها و ... می پردازد.
مركز هم اندیشی: تعریف شما به طور مختصر از مدگرایی چیست و آیا مدگرایی در نفس امر پدیده‌ای مضموم و ناهنجار است؟ سوشیال فشن یا مدها، بخشی از الگوهای فرهنگی می باشند که در جامعه ایجاد شده، توسط بخشی از جامعه در برهه ای از زمان پذیرفته می شوند و سپس از بین می روند.
برخی از جامعه شناسان معتقد اند که مدها مصرف آشکار هستند، به این معنا که افراد جامعه را به سمت مصرف بیشتر سوق می دهند. زمانیکه بخشی از جامعه بخواهد خود را نسبت به بخش های دیگر متفاوت نشان دهد، به مد روی آورده و سعی می کند توسط پوشش، تزئینات یا سبک های زندگی همچون معماری و دکوراسیون منزل و ... خود را از سایرین متمایز نماید.
مدها از سلسله مراتب بالای جامعه رشد خود را آغاز می کنند و به تدریج به سطوح متوسط و سپس به شکل دیگری به سطوح پایین جامعه منتقل می شوند. به این ترتیب، طبقاتی که الگوهای مورد پذیرش آن ها، توسط بخش های دیگری از جامعه پذیرفته شده است، به این دلیل که دیگر از سایرین متمایز نیستند، الگوهای خود را جایگزین کرده و به اشکال دیگری از مد گرایش پیدا می کنند.
مدگرایی در نفس امر به هیچ وجه پدیده ای مضموم و ناهنجار نمی باشد. "هربرت بلومر" از جامعه شناسان معروف آمریکایی معتقد است، زمانیکه مدها ایجاد می شوند، خود به خود مضموم و ناپسند نیستند، به این دلیل که نشانگر تطابق افراد با محیط اطرافشان می باشند.
گروه دیگری از جامعه شناسان معتقدند که مدها، نمایانگر علایق و ارزش های مسلط بخشی از جامعه هستند. نمی توان تمامی الگوهای فرهنگی ایجاد شده در جوامع را اموری ناهنجار دانست. در واقع تا زمانیکه این الگوها برای خانواده و جامعه مضر نبوده و افراد جامعه را به سمت مصرف گرایی بیش از اندازه سوق ندهند، پدیده ای ناهنجار نیستند. زمانیکه افراد، به خصوص جوانان، بیش از اندازه به مدگرایی تمایل پیدا کنند، یعنی در تمام ابعاد زندگی خود از مارک های خاصی استفاده نمایند، ناخود آگاه به سمت مصرف گرایی کشیده می شوند. تجمل گرایی و مصرف گرایی بیش از حد، سبب به خطر افتادن اقتصاد در سطح فردی، خانوادگی و جامعه می گردد.
مركز هم اندیشی: رابطه ی مدگرایی و نیازمندی به الگو چه رابطه ایست و هدایت مدگرایی به الگو گیری از ارزش ها اصولا ممکن است یا خیر؟ رابطه ای که میان مدگرایی و نیازمندی به الگو وجود دارد، رابطه ای مستقیم می باشد. در بسیاری از موارد، افراد، هنگام استفاده از مدها، الگوهای خاصی را در جامعه می پذیرند، به عنوان مثال، برخی نوجوانان و جوانان و نیز سایر افراد جامعه، از پوششی استفاده می کنند که هنرپیشگان، خوانندگان و یا شخصیت های دلخواهشان بر تن کرده اند.
هدایت مدگرایی به الگوگیری از ارزش ها امری امکان پذیر می باشد. به این منظور، می بایست الگوهای ارزشمند جامعه بیشتر مطرح شوند و شخصیت های شناخته شده‌ای که دیدگاه علمی، تفکرات و نظریات آن ها را می توان، به الگو تبدیل کرد، بیشتر مورد توجه و شناخت، قرار داد. همچنین مدهایی که جوانان بیشتر به آن تمایل دارند، باید ارزش هایی باشند که با جامعه و فرهنگ ما هم خوانی دارند.
امروزه در بیشتر جوامع، ماهواره ها، فرهنگ و تمدن غربی را برای افراد، به خصوص جوانان تجویز می کنند. این امر سبب کم توجهی به فرهنگ خودی شده و قومیت ها جای خود را به فرهنگ غربی می دهند.
به منظور پیشگیری از پیامد های منفی نفوذ فرهنگ بیگانه، می بایست قومیت های ایرانی را تقویت نمود و فرهنگ و ارزش های ملی را میان جوانان ترویج داد. این امر امکان پذیر نمی باشد مگر با حذف محدودیت های موجود که شامل محدودیت هایی برای رنگ یا مدل های پوششی و... می باشد.
مركز هم اندیشی: علل گرایش به مد در جوانان چیست؟ آن دسته از جوانان که به مد روی می آورند، معمولا افرادی هستند که تمایل دارند خود را متمایز از سایرین نشان دهند. این افراد را از چند جهت می توان مورد بررسی قرار داد؛ یک عده افرادی هستند که در خانواده مورد اهمیت و توجه چندانی قرار نمی گیرند و از نظر عاطفی دچار کمبود می باشند. آن ها سعی می کنند توسط پوشش، تزئینات و... از نوع خاصی از مدها استفاده نموده و سبب جلب توجه در جامعه گردند.
بخش دیگری از جوانان که به مد گرایش دارند، تحت تاثیر فرهنگ بیگانه قرار گرفته اند. تاثیر ماهواره و اینترنت بر آنان به گونه ای است که این افراد گمان می کنند، یگانه عاملی که می تواند آن ها را برتر از سایرین نشان دهد، پوشیدن نوع خاصی از لباس و یا پیروی از مدهای رایج در اروپا می باشد.
گروه دیگری از پیروان مدها، هیچ گونه پاسخ منطقی در علل گرایش به مد ندارند و تنها به دلیل توزیع مدها در بازار مصرف و یا استفاده‌ی سایر مردم، به مدها، سبک زندگی و الگوهای فرهنگی خاصی گرایش پیدا می کنند.
مركز هم اندیشی: افزایش سطح آگاهی جوانان چه تاثیری در روند تمایل جوانان به مد دارد؟ با افزایش آگاهی جوانان، به راحتی می توان تمایلات آن ها به مد را در مسیر صحیح هدایت نمود. می بایست مدهایی در جامعه ترویج یابند که به واسطه ی آ ن ها هویت ملی افراد جامعه حفظ گردد. این امر امکان پذیر نمی باشد مگر اینکه از دوران کودکی و نوجوانی، از طریق خانواده و رسانه های ارتباط جمعی، آن ها را به پیروی از مدهایی براساس فرهنگ خودی تشویق نمود که این در جهت حفظ منافع فرهنگ و افراد جامعه می باشد.
از طریق رسانه ها و در دوران کودکی، از طریق خانواده و مدرسه می توان فرهنگ ایرانی را گسترش داد. در ضمن خانواده در صورتی می تواند در این رابطه موثر بوده و جوانان را به راه صحیح هدایت نماید که والدین در این زمینه آگاهی لازم را کسب نمایند.
تا قبل از شش سالگی حدود 85 درصد از شخصیت افراد پایه ریزی می شود، اگر در این مدت به هدایت شخصیت آن ها توجه نشده و فرهنگ قناعت در وجودشان شکل نگیرد، دیگر نمی توان به راحتی برای فرهنگ سازی آن ها تلاش نمود. بنابراین خانواده در درجه ی اول اهمیت قرار می گیرد. پس از خانواده، دوستان و همسالان هستند که می بایست با کنترل غیرمستقیم بر آن ها، فرزندانمان را کنترل نماییم.
در نهایت، تقویت رسانه ها و استفاده از الگوهایی که بیشتر جنبه ی ایرانی دارند، مورد توجه قرار می گیرد. تا زمانیکه رسانه های داخلی تقویت نشوند، مدها و الگوهایی که از طریق هجوم تبلیغات ماهواره ای، ترویج پیدا می کنند، همچنان پیشتاز خواهند بود.
مركز هم اندیشی: فرهنگ جوانان بیشتر از چه منابعی تغذیه می شود؟ در حال حاظر فرهنگ جوانان از الگوهایی تغذیه می شود که برای آن ها محبوب می باشند. این الگوها می تواند شامل هنرپیشگان، خوانندگان، ورزشکاران ایرانی و خارجی شود. با توجه به روندی که شاهد آن هستیم، بیشتر، الگوها و سبک های غربی و ماهواره ای مورد پسند جوانان قرار گرفته است.
مركز هم اندیشی: اصلی ترین بار فرهنگی در هدایت مدگرایی بردوش کدام بخش از جامعه است؟ بار فرهنگی اصلی بر دوش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می باشد. این وزارت می بایست به روند مدگرایی که بیش از اندازه راه خود را به سمت کشورهای غربی باز می کند، توجه داشته باشد. پس از آن رسانه ها و صدا و سیما در هدایت مدگرایی مسئول هستند. صدا و سیما با توجه به امکاناتی که دارد به راحتی می تواند زمینه ی مناسبی برای هدایت افراد جامعه، ایجاد نماید.
مركز هم اندیشی: پیشنهاد شما در مورد مدیریت مدگرایی چیست؟ می بایست زمینه های تشویق جوانان و نه تهدید آن ها را، از طریق رسانه ها و آگاهی رسانی به موقع به آن ها، فراهم نمود. به گونه ای که جوانان در پیروی از الگوهای فرهنگی و ارزش های مسلط، در جهت مناسب هدایت شوند. چنانچه از طریق رسانه ها بتوان راه حل مناسبی برای گرایش جوانان به مد در نظر گرفت، راحت تر می توان آن ها را به پیروی از مدهای خودی و فرهنگ اصیل ایرانی هدایت نمود. این امر در صورتی امکان پذیر می باشد که زمینه ی تشویق جوانان برای گرایش به مدهای ایرانی فراهم شود. در صدا و سیما آگاهی رسانی مناسبی در این زمینه صورت نمی گیرد. هیچ برنامه ای که در سطح وسیع به تشویق جوانان، در استفاده از مدهای خودی بپردازد، وجود ندارد.
تاثیر گذاری فرهنگی سایر جوامع، امری اجتناب ناپذیر می باشد. این تاثیر، زمانی می تواند زیان بار باشد که بیش از اندازه توسط افراد، مورد استفاده قرار گیرد، به این معنا که فرد، سبک های متفاوت زندگی خود را کنار گذاشته و یگانه الگوی زندگی فردی و اجتماعی خود را مدل ها و سبک های سایر کشورها قرار دهد. جوان به تناسب علاقه به الگوهای مورد نظر خود، به سمت مدها پیش می رود.
مدها پدیده ای چرخشی می باشند. در برهه ای از زمان متولد می شوند، رشد می کنند و به اوج خود می رسند و سپس از بین رفته و طی دوران دیگری همان مدها به شکلی دیگر، ظاهر می شوند.
ما هیچ گاه نمی توانیم مد را در جوامع از بین ببریم. مد لازمه ی هر جامعه می باشد به این دلیل که در زندگی تنوع ایجاد می کند و در صورت استفاده ی مناسب، می تواند در روحیه ی افراد جامعه، تاثیر مثبتی داشته باشد.