نبض
بـه ضربان شریانها اطلاق میگردد كه از موج فشاری كه دررگــها سیر میكند پدید می آید. (نبض به سبب حركت روبه جـلو خـون ایجاد نمی گـردد) سـرعـت ایـن مـوج در نـاحـیـه سـرخـرگ آئـورت ۵-۳ متـر در ثـانـیـه، در عـروق مـحیطی ازقـدرت آن كـاسـتـه شده اما به سرعتش افزوده می گـردد،
بنابراین سرعت آن در انشعابات شریانهای بزرگ ۱۰-۷ متر در ثانیه و در شریانهای كوچك ۳۵-۱۵ متر در ثانیه است. موج فشار نبض ۱۵ برابر سریعتر از جریان خون منتقل میگردد.
نكته:سرعت ضربان نبض در افراد سالم در حالت استراحت ۱۰۰-۶۰ بار در دقیقه، در هنگام خواب ممكن است تا ۴۰ بار در دقیقه و پس از فعالیت شدید جسمی به ۲۲۰-۲۰۰ ضربان در دقیقه نیز برسد.
حدود نرمال ضربان نبض در سنین مختلف در حالت استراحت به قرار زیر است:
۱- نوزادان: ۱۷۰-۱۰۰ (متوسط ۱۴۰) بار در دقیقه.
۲- كودكان ۱۰-۱ سال: ۱۴۰-۶۰ (متوسط ۹۰) بار در دقیقه.
۳- كودكان ۱۰ سال به بالا و مردان بالغ: ۱۰۰-۶۰ (متوسط ۷۲) بار در دقیقه.
۴- در ورزشكاران حرفه ای: ۶۰-۴۰ بار در دقیقه.
۵- افراد مسن: ۶۵-۵۰ بار دردقیقه.
۶- زنان بالغ: ۸۶-۷۶ بار در دقیقه.
نحوه گرفتن نبض:
نبض را با دو انگشت اشاره و میانی بایستی حس كرد. با انگشت شست اقدام به گرفتن نبض نكنید چراكه شست خود دارای نبض است و با نبض سایر نقاط تداخل ایجاد میكند. انگشتان اشاره و میانی باید روی شریان قرار گرفته و با اعمال فشار اندك در برابر یك ساختار محكم نظیر استخوان نبض لمس گردد.
نقاط نبض دار بدن:
۱- نـبـض رادیـال و یا زند زبـریـن (raidal pulse): درسمت خارجی مچ دست (سمت شست) واقع شده است.
۲- نـبـض زنـد زیرین(ulnar pulse):در سمت داخلی مچ (انگشت كوچك) واقع شده است.
۳- نـبـض كـاروتـیـد و یا گردنی(carotid pulse):در گردن در طول لبه خارجی نای و یا زیر فك واقع است.
۴- نبض بازویی و یا براكیال(brachialpulse):میان عضلات دوسر و سه سر و در قسمت میانی و داخلی آرنج واقع است.
۵- نبض رانی(femoralpulse):در كشاله ران واقع است.
۶- نبض پس زانو(poplitealpulse):در پشت زانو واقع است. برای لمس آن زانو بایستی ۱۲۰ درجه خم گردد.
۷- نبض پشت پایی(dorsalis pedis):در روی پا و وسط دو قوزك واقع است.
۸- نبض درشت نی خلفی(tibialis posterior pulse):در پشت قوزك داخلی پا واقع است.
۹- نبض گیجگاهی(temporalpulse) :روی شقیقه ها درست كنار گوش واقع است.
۱۰- نبض اپیكال(apical pulse):همان مكانی است كه پزشكان با گوشی طبی ضربان قلب را شمارش میكنند.
نحوه اندازه گیری نبض:
تعداد ضربان نبض را در ۱۵ ثانیه شمارش كرده و آن را در عدد ۴ ضرب كنید، و یا تعداد ضربان را در مدت زمان ۱۰ ثانیه شمارش كرده و سپس آن را در عدد ۶ ضرب كنید.
نكته:كاهش فشار خون تعداد ضربان نبض و قلب را افزایش میدهد.
ضربان قلب ماكزیموم:حداكثر تعداد ضربان قلب و یا نبضی است كه قلب قادر به تولید آن میباشد. این تعداد ضربان با فرمول زیر قابل سنجش است:
ضربان قلب ماكزیموم = سن -۲۲۰
ضربان قلب هدف:حد ضربان قلبی است كه در آن به سیستم قلبی عروقی بدن صدمه نرسیده وبه بدن فشار وارد نمیگردد. هنگام فعالیت بدنی نباید تعداد ضربان قلب از حد ضربان قلب هدف فراتر رود. ضربان قلب هدف معمولا ۸۰-۶۰ در صد ضربان قلب ماكزیموم میباشد.
زمان بازگشت به حالت اولیه:مدت زمانی است كه پس از فعالیت جسمی، ضربان قلب به ضربان در حال استراحت بازمی گردد. هر چه این زمان كوتاهتر باشد، فرد از آمادگی جسمی بالاتری برخوردار است.علل تعداد ضربان بیشتر ازحد نرمال:
شوك-خونریزی-گرما زدگی-كم آبی-تب-درد-هیجانات-فعالیت بدنی-استرس-پركاری غده تیروئید-كم خونی-مصرف كافئین و سایر محركات-استعمال سیگار-مصرف داروهای ویژه درمان آسم.
علل تعداد ضربان كمتر از حد نرمال:
كم كاری غده تیروئید-مصرف داروهای قلبی عروقی-بیماریها ونارساییهای قلبی-افت حرارت بدن-بی اشتهایی عصبی-گرمازدگی شدید-مصرف سركوب كننده ها(مثل الكل)
علل نبض ضعیف:
نارسایی های قلبی-شوك-فشار خون پایین-كم آبی-خونریزی-استفراغ شدید-سوء تغذیه.
خصوصیات تنفس:
سرعت (تعداد تنفس در دقیقه) - عمق (عمیق و یا كم عمق) - سهولت (راحت و یا سخت و دردناك) - بی صدا و یا صدا دار.
درجه حرارت بدن:
درجه حرارت بدن به عواملی همچون جنس، فعالیت بدنی، مصرف غذا، مصرف مایعات داغ و یا سرد، ساعت از روز و در زنان به مرحله سیكل ماهانه بستگی دارد.
درجه حرارت نرمال:۳۶.۵ تا ۳۷.۲ درجه سانتی گراد است.
تب:درجه حرارت مقعدی و گوشی فراتر از ۳۸.۳ و دهانی (زیر زبانی) فراتر از ۳۷.۸ درجه سانتی گراد تب محسوب میگردند.
هیپوترمی (كاهش دمای بدن):به درجه حرارت كمتر از ۳۶.۱ درجه سانتی گراد اطلاق میگردد.
محل های اندازه گیری دمای بدن:
دهان (زیر زبانی) - مقعد - زیر بغل- گوش (پرده صماخ) - پوست (پیشانی)
علل كاهش دمای بدن: شوك-در معرض سرما واقع شدن-مصرف الكل و برخی داروها-دیابت-كم كاری غده تیروئید-در پی عفونت در افراد مسن و یا نوزاد.