خونریزی عبارت از پارگی رگهای خونی بدن همراه با تغییرمسیر جریان خون از داخلدستگاه گردش خونبه خارج آنمی‌باشد.مقدمهدر عصر ما که پیشرفت علم و صنعت محیط زندگی بشر را دگرگون ساخته وبه مراتب خطرناکتر از گذشته نموده است و متاسفانه با پیشرفت تمدن بر شدت حوادث وتنوع آنها افزوده می‌شود، می‌توان درک نمود که هر کس اطلاعاتی دربارهکمکهایاولیه داشته باشد می‌تواند در موقع لزوم به کمک آسیب دیدگان شتافته و چه بساباعث جلو گیری از مرگ حتمی و یا شدت یافتن عوارض مصدوم گردد. بطور کلی خونریزیها بهدو دسته داخلی و خارجی تقسیم می‌گردد. خونریزی خارجیچنانچه بعد از خروج خون از رگها، خون از سطوح قابل مشاهدهبدن به بیرون بریزدخونریزیخارجی گویند که اکثراً با انجام کمکهای اولیه در عرض 10-5 دقیقه بند می‌آید وبر سه قسم است: · خونریزی سرخرگی (شریانی):این خونریزی به دلیل کنترل مشکل آن خطرناکبوده و تهدید کننده حیات می‌باشد. علت، پارگی سرخرگهاست به همین دلیل خون به صورتجهنده، سریع و منقطع خارج می‌شود و حاوی خون روشن است. · خونریزی سیاهرگی (وریدی):علت این خونریزی پارگی سیاهرگهاست به همیندلیل خون به صورت ممتد، آرام و غیر جهنده خارج شده و حاوی خون تیره است و کنترل آننسبت به خونریزی سرخرگی آسانتر است. · خونریزی مویرگی:شایعترین فرم خونریزی خارجی است. خونریزی ناشی از پارگیمویرگها خفیف بوده و اکثراً با تشکیل لخته خون خود به خود بند می‌آید، مشکل اصلی دراین خونریزیها خطرعفونتزخم است نه به هدر رفتن خون. کمکهای اولیه در خونریزیهای خارجیجهت کنترل خونریزی خارجی باید موارداساسی به ترتیب و به سرعت انجام پذیرد: · فشار مستقیم:مؤثرترین روش در کنترل خونریزیها می‌باشد که با گذاشتن یکگاز استریل یا پارچه تمیز روی محل خونریزی و ایجاد فشار بر روی محل با دست سعی دربند آوردن خونریزی می‌کنیم و یا می‌توان بعد از گذاردن گاز استریل بوسیله بانداژمحکم آنرا بست تا خونریزی کنترل گردد. o نکته مهم:برای بند آوردن خونریزی مهار نشده گاز بیشتری روی محل قرارداده و هرگز گازهای قبلی را از روی زخم بر ندارید. · بالا نگه داشتن عضو دچار خونریزی:این روش بیشتر در مورد خونریزیاندامها (دست و پا) کاربرد دارد که با قرار دادن عضو در سطحی بالاتر از سطح بدنبعلت نیروی جاذبه خونریزی کمتر می‌شود. در صورت وجودشکستگی درعضو، استفاده از این روش محدودیت دارد. · فشار بر نقاط فشار:نقاط فشار نقاطی است که شریانهای اصلی بدن از نزدیکسطح بدن و روی استخوانها عبور می کنند مثل شریان بازویی، شریان رانی و ... ، که بافشار بر این نقاط نیز به بند آوردن خونریزی کمک می‌شود. · استفاده از تورنیکه (شریان بند-گارو):این روش فقط زمانی استفاده می‌شودکه شریان بزرگی قطع شده، عضوی قطع یا له شده و کنترل خونریزی بوسیله روشهای قبلیامکان پذیر نیست وجان بیمار به دلیل خونریزی شدید تهدید می‌شود زیرا بعد از بستنتورنیکه خون به قسمتهای سالم پایینتر نمی‌رسد. روش بستن تورنیکه بصورت زیر است:
1- گاز یا دستمال را 5cm بالاتر از محل قرار داده تا علاوه بر نقشحفاظتی باعث افزایش فشار در آن نقطه گردد.
2- دستمال فوق را با پارچه یا نواریبه پهنای حداقل 5cm ثابت کنید و سپس اهرمی مثل چوب یا لوله خودکار روی آن قرار دادهو بعد از قرار دادن اهرم گره بزنید و اهرم را آنقدر بپیچانید تا خونریزی قطع شود وسپس اهرم را بوسیله گره ثابت کنید.
3- اندامی که با تورنیکه بسته شده، بایدحتماً در معرض دید باشد.
4- بعد از بستن تورنیکه به هیچ وجه نباید آن را ازاندام جدا کرد و شل کردن چند لحظه‌ای آن با تصور خونگیری سایر بافتها ممنوع است.
5- استفاده ازبازوبندفشارسنج، با فشار 150mmHg و استفاده از کمپرس سرد نیز می‌تواند در بند آوردنخونریزی مؤثر باشد. خونریزی داخلیچنانچه خون بعد از خروج از رگ در داخل حفره‌ای از بدن ریختهو مشاهده نشودخونریزیداخلی گویند که بر دو قسم است:
خونریزی داخلی قابل رویت (جمجمه- معده- مثانه) و خونریزی داخلی غیر قابل رویت (کبد- طحال).
در این خونریزیها بخشی ازعلائم و نشانه‌ها مربوط به خود خونریزی و بخشی مربوط به واکنشهای بدن نسبت به ازدست رفتن خون است. رنگ پریدگی- پوست سرد و مرطوب- بی قراری- نبض تند و ضعیف-کاهش فشار خون- گیجی، ضعف و بیهوشی از علائمکلی این نوع خونریزیهاست. کمکهای اولیه در خونریزی داخلی1- کنترلعلائم حیاتی (نبض- تنفس- رنگ پوست- مردمکچشم و...)
2- کنترل راههای هوایی
3- قرار دادن فرد در مناسبترین وضعیت
مثلاً اگر مصدوم خونریزی داخل اندامی (دست و پا) دارد اندام را بالاتر نگهمی‌داریم، اگر تهوع دارد وی را به پهلو می‌خوابانیم.
4- درمان شوک
5- در صورت کاهش سطح هوشیاریبه مصدوم خوراکی یا نوشیدنی نمی‌دهیم.
6- رساندن بیمار به نزدیکترین مرکزدرمانی