ساس حشره ای که شبها به سراغ ما می آید

[. : : H@med : : .]

هفتاد و چهار گونه ساس از خانواده سیمیسیده از انسان خونخواری می کنند. از این ۷۴ گونه، شایع ترین گونه Cimex lectularious میباشد که به ساس تختخواب معروف است. گونه هایی از ساس وجود دارد که خفاش، پرستو و کبوتر میزبان آن گونه ها می باشند. اما این گونه ها نیز با دستیابی به فرصت مناسب می توانند بر روی بدن انسان خونخواری کنند.

[. : : H@med : : .]

بیولوژی ساس
دو نوع ساس که از نظر بهداشتی برای انسان اهمیت دارد، Cimex lectularious (ساس تختخواب) و Hemipterus cimex (ساس گرمسیری) می باشد. این دو نوع ساس از روی پیش سینه یعنی اولین قسمت سینه از هم تشخیص داده می شوند.
قسمت پیش سینه ساس تختخواب معمولی پهن تر و حاشیه انتهایی آن صافتر از نوع گرمسیری است. ضمائم دهانی ساس شامل دو لوله توخالی می باشد که از طریق یک لوله، بزاق دهان خود را که حاوی مواد ضد انعقادی می باشد، وارد بدن انسان می کند و از طریق لوله دوم خون را می مکد. مراحل تکاملی ساس شامل مرحله تخم، ۵ مرحله نمفی و مرحله بالغ می باشد.
ساس بالغ، قهوه ای رنگ، دارای بدنی تخت و بیضی شکل است که طول بدنش قبل از خونخواری به ۴تا ۵ میلیمتر می رسد. بعد از خونخواری، بدن ساس به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز در می آید. ساس ها در طی هر ۵ مرحله نمفی و قبل از هر بار تخم ریزی نیاز به خونخواری پیدا می کنند. گرمای بدن انسان و دی اکسید کربن عمل بازدم انسان، ساس ها را به خود جلب می کند.
ساس تختخواب میربان های دیگر مانند خفاش، مرغ و حیوانات اهلی را نیز مورد تهاجم قرار می دهد. به طور معمول عمل خونخواری قبل از طلوع آفتاب انجام می پذیرد و بعد از خونخواری ساس ها به پناهگاههای خود باز می گردند.
اگر در خانه شما این حشره است ساس می باشد. ساس ها در مرحله نمفی پس از یک وعده خونخواری می توانند تا دو ماه و ساس های بالغ تا بیش از یک سال بدون خونخواری به حیات خود ادامه دهند. گزش ساس دردناک نمی باشد، اما رسوب بزاق ساس در لایه صدمه دیده اپیدرم باعث ایجاد حساسیت می شود. در مورد انسان معمولاً نقاطی مثل بازوها و شانه ها درگیر گزش ساس می شوند. ساس تختخواب در ملحفه ها و روبالشی ها، درزها و شکاف های موجود در ساختمان ها و در زیر کاغذ دیواری ها پنهان می شود.
به خاطر خصوصیات ویژه ساس، از جمله طبیعت مرموز این حشره، اندازه بخصوص آن و پوشش سخت بدنش باعث می شود وجود ساس در مکانهای آلوده تداوم یابد. ساس در طی روز در جاهای مختلف پنهان می شود و در ساعات آرام شب بر روی بدن انسان خونخواری می کند.
ساس ماده در طول زندگی خود تقریباً ۲۰۰ تخم بر جای می گذارد. (حدود ۱ تا ۱۲ تخم در روز). ساس ماده تخم ها را روی سطوح ناصاف قرار می دهد و آنها را با یک ماده سیمانی شفاف به سطح می چسباند. در عرض ۶ تا ۱۷ روز، نمف ساس که غالباً بی رنگ است، از تخم خارج می گردد. بعد از گذرانیدن ۵ مرحله نمفی که که حدود ۱۰ هفته به طول می انجامد، نمف ها به مرحله بلوغ می رسند و ساس بالغ ۱۰ ماه زنده می ماند.
از آنجایی که ساس ها حشراتی محتاط هستند، اغلب تشخیص پناهگاههای آنان کار دشواری است. به هر حال وقتی تعداد ساس ها زیاد می شود بوی بدی از ترشحات روغنی بدن آنها متصاعد می شود. نشانه دیگر وجود ساس، تشخیص لکه های مواد دفعی ساس بر روی محل رفت و آمد آنها می باشد.

[. : : H@med : : .]

محل زندگی انسان، آشیانه پرندگان و لانه خفاش مناسبترین مکان برای زندگی ساس است، زیرا هم محل مناسبی برای پنهان شدن ساس است و هم موجوداتی در آن ساکن هستند که ساس می تواند بر روی بدن آنها به خونخواری بپردازد. چهارچوب پنجره ها، پشت قاب عکس، درز و شکاف داخل دیوار، اثاثیه منزل، پشت کاغذ دیواری ها و صفحات چوبی یا زیر فرش و موکت و حتی چینهای پرده بهترین پناهگاه برای ساس می باشد.

[. : : H@med : : .]

راههای مبارزه با ساس
از آنجایی که ساس از سطوح چوبی به راحتی بالا می رود، پس بایستی پایه های تخت را در داخل صفحات فلزی قرار داد و تخت ها را از دیوار فاصله داد. برای کاهش آلودگی به ساس دما را می توان به بالای ۳۷ - ۳۶ درجه رسانید. تماس طولانی با دمای (۹-۰) درجه نیز در عرض چند ساعت، ساس های بالغ را نابود می کند. ملحفه ها و روبالشی های آلوده را در یک کیسه نایلونی سیاه و در آفتاب قرار دهید. تمام درزها و شکاف های موجود در اتاق را مسدود کنید. پرده ها را با آب داغ مورد شستشو قرار دهید و اگر ملحفه ها و روبالشی ها آلوده به ساس است به روش های کنترل فیزیکی مانند جاروبرقی توجه خاصی داشته باشید.
کاغذ دیواری هایی را که شل شده اند، از دیوار جدا کنید.
نویسنده دکتر مهرداد حلوائی دکترای فیزیولوژی جانوری و کنترل آفات شهری و صنعتی از دانشگاه تسینگ هوآی چین