آزادی غربی تحفه روشنفکران

[!MAHSA!]

فکر آزادی به سبک جدید از دهه آخر سلطنت ناصر الدین شاه مظاهر مهمی پیدا کرد. در این دوره برجسته ترین مبلغان سیاسی همچون ملکم خان، میرزا آقا خان کرمانی و ... به درجات فعال بودند. به علاوه از نسل پیش گروه درس خوانده جدیدی به وجود آمده بود که ایدئولوژی سیاسی اش ترقی و آزادی به مفهوم غربگرایی آن بود. گذشته از مجمع های سیاسی که فعالیت دامنه داری داشتند، گروهی از همان طبقه ترقی خواه، مرام و مقصد خود را مجاهدت در تحصیل فرمان مشروطیت و برقراری اصول حریت، مبارزه با مخالفین سبک نوین آزادی و قلع و قمع دار و دسته های مخالفین آزادی مشخص کردند. ⁽¹⁰⁾
روشنفکران در قانون اساسی مشروطه همه شهروندان ایرانی را از آزادی برخوردار و در برابر قانون یکسان دانستند. منظور غرب زده ها از قانون، قانون عرفی و مفهوم غربی آن بود، حال آن که مذهبیون و شیخ فضل الله نوری منظور از قانون را شرع اسلام می دانستند، لذا نزاع این دو بر سر اصل آزادی محدود به قانون نبود، بلکه بر سر منظور از قانون (قانون غرب یا قانون اسلام) بود. روشنفکران براساس دیدگاهی که داشتند (قوای مملکت ناشی از ملت است و هیچ عامل دیگر از جمله مذهب، حق دخالت در آن را ندارد)، حاکمیت را به مفهوم غربی آن می دانستند، لذا در عرصه قانونگذاری خود را آزاد از مذهب می دیدند (آزادی در قانونگذاری) همین طور در عقاید نیز قائل به آزادی بودند و آزادی عقیده را به عنوان اصل خدشه ناپذیر ارائه می کردند.
مرحوم شیخ فضل الله با این خواسته مخالفت کرد، چون آزادی مطرح شده در مجلس، منشا دمکراسی غربی داشت و با مذهب سازگار نبود. او با درک این واقعیت، متوجه اهداف پلید و گام های بعدی غرب زدگان که بر چیدن بساط دین داری، حذف مظاهر دینی، میدان دادن به عقاید باطل و ... بود، شد و برای اولین بار در این دوره، از موضوع کشف حجاب با عنوان «کشف مخدرات » نام برد، امری که روشنفکران مدت ها بود برای آن دورخیز کرده بودند.
مرحوم شیخ فضل الله نوری می نویسد: «مجلس دارای شورای کبرای اسلامی است و به مساعی مشکوره حجج اسلام و نواب عامه امام قائم شده... ممکن نیست که آثار پارلمنت پاریس و انگلیس بر آن مترتب گردد و (بتوان) قانون آزادی عقاید و تغییر شرایع و احکام از آن گرفت و بر افتتاح قمارخانه و اشاعه فواحش و کشف مخدرات (حجاب) و اقامه منکرات نائل گردید. هیهات ... بدانید که طبع مملکت ما را غذای مشروطه ارو

پا دردی است بی دوا و جراحتی است فوق جراح ... . ⁽¹¹⁾
به این ترتیب مشخص می شود شیخ فضل الله نوری زودتر از دیگر عالمان متوجه شد که آزادی مطرح شده،، برای رهایی از مقررات شریعت و اجرا نشدن آن در امور مختلف کشور است.