«اطاعت از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)»
«اطاعت از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)»
از جمله مسائلى كه قرآن به آن اهميت خاص داده است، وظيفه جامعه اسلامى نسبت به پيامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) است و از جمله این وظایف، اطاعت از ایشان است. پيامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) را از آن نظر كه وحى الهى را از مقام ربوبى دريافت مىكند، نبى (آگاه از اخبار غيبى) و از آن نظر كه مأمور به ابلاغ پيامى از جانب خدا به مردم است، رسول مىنامند. اما پيامبر در اين دو مقام، فاقد امر و نهى و اطاعت و عصيان است و وظيفهاى جز پيامگيرى و پيام رسانى ندارد. ولی قرآن کریم در موارد زيادى بر موضوع اطاعت از پيامبرخدا(صلی الله علیه و آله و سلم) تكيه مىكند. لذا لازم است ميان دو نوع اطاعت (یعنی اطاعت طريقى و موضوعى) فرق گذاشته شود تا مقصود و منظور آيات بهتر درک شود. آيات قرآن در باب اطاعت از پيامبر در دو دسته‌بندي کلي قابل جمع‌بندي است:
الف) گروهى كه بر اطاعت رسول فرمان مىدهند و قرائن گواهى مىدهد كه مقصود از اطاعت ایشان، همان انجام دستورات الهى است كه آن حضرت تبليغ مىكند، مانند: انجام واجبات و دورى از محرمات. روشن است که در اين صورت اطاعت رسول، راهى است براى اطاعت خدا و شخص رسول در حقيقت، اطاعت و عصيانى ندارد. از همين‌روست که قرآن درباره ايشان مىفرمايد: « پیامبر وظیفه‌ای جز رسانیدن پیام (الهی) ندارد (و مسئول اعمال شما نیست.) و خداوند آنچه را آشکار و آنچه را پنهان می‌دارید، می‌داند. »(1) انجام چنين وظایفى هر چند که به ظاهر اطاعت پيامبر نيز به شمار مىرود ، اما در حقيقت، اطاعت فرمان خدا است و نه اطاعت شخص پيامبر. قرآن ماهيت اين نوع اطاعت‌ها را در آيه ديگر به صورت روشن بيان مىكند و مىفرمايد: «هر كس رسول را فرمان بَرد، خدا را فرمان برده است...»(2)
ب) نوع دیگر اطاعت از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) را گروهى از آيات مشخص می کند كه ايشان را به عنوان «اولى الامر»، فرمانده، قاضى و داور معرفى مىنماید و دست آن حضرت را در تنظيم امور اجتماع باز نهاده و به ایشان حق امر و نهى مىدهد. بنابر این در چنين مواردى، اطاعت از شخص ایشان موضوعيت پيدا مىكند و داراى احكام و ویژگیهائی مىگردد. برخی از آیاتی دستور به انجام چنین اطاعتی از پیامبر را می‌دهند، عبارتند از:
1- "سوره نساء، آیه 59": « خدا را اطاعت كنيد و رسول و صاحبان فرمان از خود را اطاعت كنيد...»(3) شكى نيست كه رسول در این آيه، خود از جمله افرادی است که «اولى الامر»(4) تلقی شده‌اند؛ ولی به خاطر تکریم بيشتر بطور جداگانه از ایشان نام برده شده است.
2- "سوره نساء، آیه 65": «به پروردگارت سوگند که آنان مومن نخواهند بود مگر اين كه تو را در اختلافات خود داور قرار دهند؛ (و) آنگاه از قضاوت تو در دل، احساس ناراحتى نكنند و كاملاً تسليم باشند.»(5) در اين مورد رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به صورت قاضى و داور، تجلى نموده و براى حفظ نظام، داراى مقام امر و نهى است و اگر مورد اطاعت نبوده و دستورات او اجراء نگردد، داورى مختل، و هرج مرج بر جامعه حاكم مىگردد.
3- "سوره نور، آیه 62": «مؤمنان واقعى كسانى هستند كه به خدا و رسول ايمان دارند و اگر در امر مهمى با او باشند، بی‌اجازه او جایی نمی‌روند. کسانی که از تو اجازه می‌گیرند، به راستی به خدا و رسولش ایمان آورده‌اند! در اين صورت هرگاه برای برخى کارهای مهم خود از تو اجازه بخواهند، به هر یک از آنان که می‌خواهی (صلاح می بینی) اجازه بده و برایشان از خدا آمرزش بخواه، که خداوند امرزنده و مهربان است.»(6) الزام به اجازه گرفتن به هنگام ترك ميدان نبرد و يا به هنگام ترك مجلسی كه براى مشورت درباره امر مهمى برگزار شده، نشانه مقام و منصب خطير رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) است كه حركات و سكنات افراد بايد زير نظر ایشان صورت پذيرد.
4- "سوره احزاب، آیه 6": «پيامبر به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است...»(7) اين نوع اولويت كه در هيچ تشريعى در جهان نظير آن ديده نشده است، از جانب خدا که مالک تمام جان‌هاست، به پيامبر داده شده است تا از آن در مصالح جامعه اسلامى بهره بگيرد و افراد به فرمان‌هاى او گوش فرا دهند و خواست او را بر خواست خود مقدم بدارند. مفاد اين آيه، در آیه 38 همين سوره به صورت روشن‌تر نيز وارد شده است؛ آنجا که مىفرمايد: « هیچ مرد و زن با ایمانی حق ندارند هنگامی که خدا و پیامبرش امری را لازم بدانند، اختیاری (در برابر فرمان خدا) داشته باشد و هرکس خدا و رسولش را نافرمانی کند، آشكارا گمراه شده است.»(8) دادن چنين قدرت و موقعيتى به پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، نشانه دعوت به حكومت فردى و استبداد شخصی نيست؛ زيرا اگر پيامبر خدا يك فرد عادى بود، طبعاً دادن چنين قدرتى به او، جز استبداد و حكومت فرد بر جمع چيز ديگرى نبود؛ در حالى كه او چنين نيست؛ او فردی وارسته از هر نوع خودخواهى است كه جز رضاى خدا، پیز دیگری نمی خواهد. او در رفتار و گفتار خود، به وسيله «روح القدس» تأييد شده و از هر لغزشى مصون است و در اين‌صورت امر و فرمان او، مظهر فرمان خداست كه از زبان او به مردم ابلاغ مىگردد.
با توجه به آياتى كه در زمينه اطاعت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شده است، مىتوان قلمرو اطاعت از ایشان را در زمينههاى مسائل سياسى و قضائى و نظامى برشمرد. آن حضرت علاوه بر مقام تبليغ احكام، رهبر سياسى و مرجع قضائى و فرمانده كل قوا نیز می باشد و در اين زمينهها «نافذ القول» و مطاع است. لذا هر مسلمانی وظيفه دارد كه در مسائل سياسى، قضائى، نظامى و... به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) مراجعه كند و از سخنان او تخلف و تخطى ننمايد.
(برگرفته از تفسیر "منشور جاوید"، تألیف: آیت الله جعفر سبحانی (با اندکی تخلیص و تصرف))
پاورقی‌ها:
1. "ما على الرسول إلا البلاغ و الله يعلم ما تبدون و ما تكتمون" (سوره مائده، آیه 99)
2. "من يطع الرسول فقد أطاع الله..." (سوره نساء، آیه 80)
3. "یا ایها الذین آمنوا أطيعو الله و أطيعوا الرسول و أولى الأمرمنكم..." (سوره نساء، آیه 59)
4. اولى الامر، زمامداران واقعى جامعه اسلامى هستند كه از جانب خدا به اين مقام نائل شده‌اند و به خاطر داشتن چنين مقامى، داراى امر و نهى واقعى بوده و براى خود اطاعت و عصيانى دارند.
5. "فلا و ربك لا يومنون حتى يحكموك فيما شجر بينهم ثم لا يجدوا فى أنفسهم حرجاً مما قضيت و يسلموا تسليماً" (سوره نساء، آیه 65)
6. "إنما المؤمنون الذين آمنوا بالله و رسوله و إذا كانوا معه على امر جامع لم يذهبوا حتى يستأذنوه إن الذين يستأذنوك اولئك الذين يؤمنون بالله و رسوله فإذا استإذنوك لبعض شانهم فأذن لمن شئت منهم و استغفرلهم الله إن الله غفور رحيم" (سوره نور، آیه 62)
7. "النبى أولى بالمؤمنين من انفسهم..." (سوره احزاب، آیه 6)
8. "و ما كان لمؤمن ولا مؤمنة إذا قضى الله و رسوله امراً أن يكون لهم الخيرة من أمرهم و من يعص الله و رسوله فقد ضل ضلالاً مبيناً" (سوره احزاب، آیه 36)
منبع : پایگاه اسلامی شیعی رشد
_________________
فَمَنْ اتبَعَ هُدايَ فَلايَضِلُ وَ لا يَشقَي( طه/123)
پاسخ با نقل قول
حدیثی از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است که می فرمایند : 
