کوروش بزرگ موسس ایران واحد به نوروز جنبه رسمی داد و در سال 534 پیش از میلاد (2 هزار و 540 سال پیش ) دستور العملی برای آن تدوین کرد که شامل ترفیع نظامیان ، ابلاغ انتصابات تازه،سان دیدن از سربازان ،عفو مجرمین پشیمان ،ایجاد فضای سبز و پاکسازی محیط زیست (از منازل شخصی گرفته تا اماکن عمومی ) بود.
در دوران هخامنشیان یازده روز از اول فروردین (فرورتیشن) ویژه انجام مراسم نوروز بود. شاه در نخستین روز سال نو بزرگان ، مقامات دولتی و فرماندهان ارشد نظامی ، دانشمندان و نمایندگان سرزمین های دیگر را می پذیرفت و ضمن سپاسگزاری از عنایات اهورامزدا گزارش های سال کهنه و برنامه های دولت برای سال نو و نظر خویش را بیان می کرد تا نصب العین قرار گیرد. این رسم بعدا هم ادامه یافت و ضمن آن شاه وقت پیشکش ها را دریافت می کرد که نمونه آن در کنده کاری های تخت جمشید دیده می شود. آنگاه مراسم سان و رژه برگزار می شد و افسرانی که قهرمان دفاع از وطن شده بودند نشان و پاداش می گرفتند و مقامات تازه و قضات نو معرفی می شدند. در جریان آیین های نوروزی ،مردم نخست به دیدن سالخوردگان خانواده ،بیماران و از کار افتادگان می رفتند و ادای احترام می کردند و سپس عید دیدنی های مرسوم آغاز می شد.
- سنگنبشته داریوش
داریوش بزرگ که در گسترش آیین های نوروزی در میان متصرفات غیر آرین امپراتوری ایران سعی بلیغ داشت در مراسم نوروز 515 پیش از میلاد (هفت سال پیش از آغاز فرمانروایی اش ) دستور داد که سنگنبشته بیستون (حاوی آرزوها، اندرزها ، و شرح قلمرو ایران )تهیه شود تا یک یاد آوری همیشگی برای ایرانیان باشد که مورخان غرب با توجه به این سنگ نبشته گفته اند که ایران تنها کشور جهان است که سند مالکیت دارد. بزرگترین آرزوی داریوش که در این کتیبه آمده ، این است که خداوند ایران را از آفت دروغ و خشکسالی مصون سازد.
- آیین های نوروزی در تخت جمشید
پس از تکمیل ساختمان عظیم و زیبای تخت جمشید و گشایش آن آیین های رسمی نوروز با شکوه بی مانندی در آنجا برگزار می شد. مراسم نخستین نوروز در تخت جمشید دو هفته طول کشید. مردم عادی در تالار صد ستون و سران ایالات و مقامات تراز اول در تالارهای دیگر این کاخ حضور می یافتند . افراد خاندان سلطنت و درباریان در هر کجای کشور که بودند پیش از فرا رسیدن نوروز خود را به تخت جمشید می رسانیدند و بهار را در آنجا به سر می بردند.
- ضرب سکه داریوش
داریوش دوم به مناسبت نوروز ، در سال 416 پیش از میلاد سکه زرین ویژه ای ضرب کرد که یک طرف آن شکل سربازی را در حال تیر اندازی با کمان نشان میدهد.
- تشکیل پارلمان ایران باستان
مهستان، پارلمان ایران باستان (عهد اشکانیان ) نخستین جلسه خود را در نوروز سال 173 پیش از میلاد (2 هزار و 179 سال پیش ) با حضور مهرداد اول ، شاه وقت ، برگزار کرد و اولین مصوبه آن انتخابی کردن شاه بود.
- روم نوروز را به رسمیت شناخت
اردشیر پاپکان که در سال 226 میلادی سلسله ساسانیان را تاسیس کرده بود چهار سال بعد از دولت روم که در جنگ از وی شکست خورده بود خواست که نوروز ایرانی را به رسمیت بشناسد و سنای روم نیز آن را پذیرفت و از آن پس نوروز ایرانی در قلمرو رومیان رسمیت یافت...در دوره اشکانیان ایام نوروز به پنج روز کاهش یافته بود اما اردشیر به تقاضای "تنسر "موبد موبدان روز ششم فروردین (زادروز زرتشت) را بر آن اضافه کرد و چون ایرانیان روز هفتم فروردین را خوش یمن می دانستند و بیشتر ازدواج ها را به این روز موکول می کردند.از آن زمان ایام نوروز که روزهای روح ابدی ،شادی ها و پاکی ها به شمار می آمدند ، به هفت روز افزایش یافت و ایرانیان در این هفت روز دست از کار می کشیدند.
-نوروز و آزادی مذهبی
در مراسم نوروز سال 399 میلادی ، چند مسیحی ایرانی که موفق به ورود به کاخ یزد گرد شاه وقت (ساسانی ) شده بودند فی المجلس از او تقاضای آزادی مذهبی برای خود کردند. آن آزادی که مورد در خواست دولت روم هم بود به همه ی مسیحیان قلمرو ایران داده شد.
- صلح پایدار ایران در مراسم نوروز
پیمان صلح پایدار ایران و روم که به امضای خسرو انوشیروان ساسانی و "ژوستی نی آن" امپراتور روم رسیده بود، در مارس سال 532 میلادی در مراسم نوروزی که در تیسفون (مدائن نزدیک شهر بغداد امروز ) با حضور شاه ایران بر پا شده بود مبادله شد.
...و با ورود اسلام در ایران مراسم نوروز تا سالها به صورت خصوصی و خانوادگی برگزار میشد و گسترش و احیای آن را مدیون نفوذ ایرانیانی هستیم که در دستگاه خلفای عباسیان راه یافته بودندو...