امام علی (علیه السلام ) از منظر امام محمد باقر (علیه السلام)

[soheil_g]

امیرالمؤمنین امام علی (علیه السلام ) از منظر امام محمّد باقر (علیه السلام)

يكي از برجسته ترين انسان هاي بزرگ تاريخ كه همواره دل ها و جان ها را فتح كرده و مي كند و فضيلت و منقبت هاي او، قلمرو وسيعي

از جهان را فراگرفته، امام علي ابن ابيطالب عليه السلام است. ايده ها و آرمان هاي اين امام همام همچنان پرشكوه و پرطرفدار است

و پس از رسول خدا (ص) انساني را در كمالات و خوبي ها، همانندش سراغ نداريم. در گستره تاريخ، صدها و هزارها انديشمند،

پژوهشگر، محدّث، متكلّم، اديب، فيلسوف و مترجم، در شأن و فضيلت آن بزرگوار نوشته اند و هريك بخشي يا احياناً بخش هايي از ابعاد

وجودي آن حضرت را به رشته تحرير در آورده اند؛ ولي همچنان اين قلّه رفيع و بلند فضيلت ها فتح نشده باقي مانده و افكار و انديشه هايش

تسخيرناپذير است.

امّا چه زيبا و نيكوست كه سيماي آفتاب گونه اميرمؤمنان علي عليه السلام را

در آيينه شفّاف كلام فرزند معصومش، حجّت خدا، امام محمّدباقرعليه السلام به نظاره بنشينيم

و ببينيم كه چگونه اين پيشواي آسماني، جدّ بزرگوارش را توصيف و معرّفي مي نمايد.

الف ) امیرالمؤمنین امام علي (عليه السلام ) و بازاريان


محدّث بزرگوار شيعه، شيخ صدوق در ميراث ارزشمند مكتوب خود به نام « امالي » ، با واسطه نقل مي كند كه امام محمّدباقرعليه السلام مي فرمود:

روش اميرمؤمنان علي عليه السلام چنين بود كه:


هر روز صبح، در ميان بازارهاي كوفه به راه مي افتاد و در حالي كه تازيانه اش را كه دو شاخه داشت، بر دوش مبارك مي افكند،

در ميان بازار مي ايستاد و با صداي رسا و بلند مي فرمود:

• • اي تاجران و بازاريان! در وهله اوّل، از خداوند تبارك و تعالي، خير و بركت بخواهيد و با مشتريان و خريداران به آساني خريد و فروش نماييد!
    
    زياد سخت گير نباشيد كه بركت خداوند در آسان گيري است. با خريداران صميمانه برخورد كنيد، به آنان نزديك شويد،
    
    خويشتن را به خصلت بردباري، زينت دهيد و از دروغ و قسم بپرهيزيد!
    
    به هيچ كس ستم نكنيد! با ستمديدگان و محرومان جامعه با عدل و انصاف بيشتري رفتار كنيد!
    
    هرگز نزديك معاملات ربوي نرويد!
    
    پيمانه و ترازو را كامل و پربدهيد! كم فروشي نكنيد و در زمين، فساد و تباهي راه نياندازيد!

همين گونه آن بزرگوار به تمام بازارهاي كوفه سركشي مي كرد و همين موعظه ها و سخنان را مي فرمود.

حضرت در آخر سخنانش اشعاري مي خواند كه ترجمه آن چنين است:

• • لذّت هاي مادّي كه از رهگذر حرام به دست آيد، به زودي نابود مي شود و بارگناه و ننگ و عارِ آنها مي ماند.
    
    آثار رفتارهاي زشت ماندگار است و اين را بدانيد كه: در لذّت هايي كه به دنبال آن آتش جهنم باشد، خيري وجود ندارد. (1)

_______________________

1. تغني اللذاذةُ مِمَّنْ نالَ صفوتَها
مِنَ الحرامِ و يبقي الاثمُ والعارُ
تبقي عواقبُ منوءٍ في مغبتّها
لاخيرَ في لذّةٍ بعدها، النارُ
(امالي، شيخ طوسي، مجلس 75، ح 6، ص 402 و امالي، شيخ مفيد، مجلس 23، ص 197، چاپ جامعه مدرّسين قم.)

[soheil_g]

ب ) پند و اندرز


شیخ صدوق با واسطه از امام پنجم شيعه امام باقر(عليه السلام) روايت مي كند كه فرمودند:

يكي ديگر از روش هاي حضرت علي (عليه السلام) در شهر كوفه اين بود كه ایشان آنگاه كه از نماز عشا فارغ مي شدند ،

رو مي كردند به نمازگزاران و سه بار با فرياد رسا، به گونه اي كه همه مسجديان مي شنيدند، صدا مي زدند :

• • 
    
    « اي مردم! آماده سفر آخرت باشيد، در ميان شما كوس رفتن و هجرت از اين جهان را نواخته اند!
    
    چرا به زرق و برق دنيا دل بسته ايد؟
    
    آماده باشيد! بهترين توشه اين راه پرخطر و ترسناك، تقواست!
    
    بكوشيد از اين جهان خارج شويد و اين را بدانيد كه رهگذر شما به سوي معاد است.
    
    سختي هاي فراواني فراروي شماست، پس به هوش باشيد و از دشواري هاي آخرت بترسيد!» (2)

_________________________

2. امالي، شيخ صدوق، ص 403.

[soheil_g]

ج ) پارسايي


نيز شيخ صدوق باواسطه از محمد بن قيس - كه يكي از ياران موجّه امام باقرعليه السلام است - روايت مي كند كه

امام محمد باقر عليه السلام فرمودند :

• به خدا سوگند! علي بن ابيطالب در زندگي همانند يك عبد، غدا مي خورد. او بسان عبد بر زمين مي نشست و بسيار متواضع و فروتن بود.
  
  گاهي پيش مي آمد كه آن بزرگوار، دو تا پيراهن مي خريد، سپس به قنبر، (خادم و غلامش) مي فرمود: هريك را كه تو بيشتر دوست داري،
  
  انتخاب كن! آنگاه كه قنبر يكي را انتخاب مي كرد، حضرت پيراهن ديگر را مي پوشيد و احياناً اگر قسمتي از آستين لباس از دست هاي
  
  آن بزرگوار، بلندتر بود، آن را مي بُريد.

اميرمؤمنان به مدت پنج سال پيشواي مسلمانان و حاكم آنان بود.



وي در اين مدت هرگز خشتي بر خشت ننهاد. (3) آن حضرت، گله گوسفند نداشت و از خود، طلا و نقره اي به ميراث نگذاشت.

او به مردم و فقيران جامعه اسلامي، نان گندم و گوشت مي داد و خود نان جوين به همراه روغن زيتون و سركه، تناول مي كرد.

هرگاه ميان انجام دادن دو كار مخيّر مي شد، آن را كه سخت تر بود انجام مي داد. از رهگذر كار و تلاش و كوشش و عرق پيشاني،

هزار برده خريد و در راه خدا آزاد كرد. هيچ كس توان انجام كارهاي او را نداشت. او در شبانه روز هزار ركعت نماز به جاي مي آورد. (4)



____________________

3. ما وَضَعَ آجرةَ علي آجرةِ و لا لِبنةَ علي لِبنةٍ.
4. امالي، شيخ صدوق، مجلس 47، ح 14، ص 232.

[soheil_g]

.

د ) كتاب مبين


محدّث برجسته شيعي، شيخ صدوق، با واسطه از پيشواي پنجم شيعه نقل مي كند كه:

چون آيه مباركه «و كُلَّ شي ءٍ اَحْصَيْناهُ في امامٍ مبين» (5) برحضرت رسول اكرم صلي الله عليه وآله وسلم نازل شد،

دو نفر از ياران حضرت كه نزد آن بزرگوار بودند، از جاي برخاستند و

ــ به آن حضرت عرض كردند: اي رسول خدا! آيا امام مبين در اين آيه، تورات است؟

ــ فرمود: نه!

ــ گفتند: انجيل است؟

ــ فرمود: نه!

ــ گفتند: قرآن است؟

ــ فرمود: نه.

هنوز گفت و گوي رسول الله صلي الله عليه وآله وسلم با آنان پايان نيافته بود كه سيماي حضرت علي عليه السلام از دور نمايان شد.

تا رسول الله صلي الله عليه وآله وسلم علي عليه السلام را ديد، فرمود:

اوست آن امامي كه خداوند تبارك و تعالي دانش همه چيز را نزد او شمرده و به او عطا فرموده است. (6)

______________________

5. يس / 12.
6. امالي، شيخ صدوق، مجلس 32، ح 6، ص 144.
.

[soheil_g]

هـ ) نفي افراط و تفريط


شیخ صدوق با واسطه از ابوحمزه ثمالي اين حديث را نقل مي كند كه:

روزي امام محمد باقر(عليه السلام) به من فرمودند :

با اباحمزه!

لا تضعوا عليّاً دون ما وضعه الله و لاترفعوا عليّاً فوقَ ما رَفَعَه الله

كفي بعليٍّ ان يقاتل اهل الكرّه و ان يزوج اهل الجنّة.

« اي ابوحمزه! اميرمؤمنان عليه السلام را از آن جايگاهي كه خدا برايش قرار داده، پايين نياوريد

و از آن جايي كه پروردگار، او را بالا برده است، بالاتر نبريد (در شأن و منزلت او غلوّ نكنيد).

در اثبات برخورداري آن بزرگوار از جايگاه بلند همين بس كه با انحراف گرايان و كج انديشان، جنگيد (ناكثين، قاسطين، مارقين).

او از بهشتياني است كه تمامي اهل بهشت مشتاق و شيداي جمال اويند . » (7)




________________________

7. (همان، مجلس 38، ح 4، ص 179 و امالي، شيخ مفيد، مجلس اوّل، ص 9.)

[soheil_g]

.

و ) سرچشمه دانش ها


متكلّم، محدّث و فقيه بزرگ شيعي، شيخ مفيد با واسطه از وارث علوم پيامبران امام باقرعليه السلام روايت مي نمايد كه:

• « هر آنچه از حقّ و صواب، نزد مخالفان - منحرفان از ولايت اهل بيت عليهم السلام - است، آن را از ما اهل بيت (ع) فراگرفته اند.
  
  هر آن كس كه به حقّ و حقيقت حكم دهد و قضاوت كند، كليد، باب، آغاز و روش او، حضرت علي ابن ابيطالب عليه السلام است.
  
  هرگاه بر مخالفان ما اهل بيت (ع)، كارها دشوار مي شد و در حكم دچار اشتباه مي شدند و به ناحق حكم مي دادند، خطا و اشتباه از آنان بود
  
  و هرگاه حكمي به صواب مي دادند، از محضر اميرمؤمنان عليه السلام آموخته بودند.(8)

ز ) مهار نفس

نيز شيخ مفيد با واسطه از شكافنده دانش ها، پيشواي پنجم شيعه، نقل مي كند كه:

• « روزي مقداري حلوا كه از چند چيز ساخته شده بود، به عنوان هديه، نزد اميرمؤمنان علي عليه السلام آوردند تا حضرت از آن ميل فرمايد؛
  
  ولي آن بزرگوار از حلواها تناول نكرد. بعضي از ياران آن بزرگوار به حضرتش گفتند: آيا خوردن اين حلوا را حرام مي كني؟
  
  امام در پاسخ فرمود: نه؛ ولي از اين نگران هستم كه نفس من به سوي خوردن اين گونه غذاها و خوردني ها ميل كند
  
  و من به دنبال تحصيل آن بر آيم. آنگاه آن بزرگوار، اين آيه را تلاوت فرمود: «اَذْهبتُم طيّباتكم في حياتكم الدُّنيا و استمتعتم بها...»(9)
  
  شما لذّات و خوشي هايتان را در زندگي دنيا به شهوت راني و تمرّد بوديد. (10)

___________________________

8. امالي، شيخ مفيد، مجلس 11، ح 6، ص 96، چاپ جامعه مدرّسين.
9. احقاف / 20.
10. امالي، شيخ مفيد، مجلس 16، ح 2، ص 134.

[soheil_g]

ن ) قضاوت امام علي (عليه السلام)


شیخ صدوق با واسطه از امام ابوجعفر، امام محمدباقرعليه السلام روايت مي كند كه فرمود:

رسول خداصلي الله عليه وآله وسلم حضرت اميرمؤمنان عليه السلام را براي قضاوت و حلّ و فصل اختلافات مردم، به سرزمين يمن فرستاد

و حضرت نيز در ميان آنان به حق قضاوت مي كرد. در يكي از روزها اسب شخصي از خانه صاحبش فرار كرد و در هنگام فرار به يكي

از رهگذران لگد زد و او را كشت. خويشان و اولياي كشته شده، صاحب اسب را گرفتند و او را نزد علي عليه السلام به محكمه و دادگاه بردند.

آن مرد دو شاهد عادل آورد كه اسب فرار كرد و در حالت فرار، آن شخص را كشت (من تقصير ندارم و در نگه داري آن اسب كوتاهي نكرده بودم.)

اميرمؤمنان عليه السلام حكم داد كه خون مقتول هدر است و صاحب اسب ضامن پرداخت خون بهاي مقتول نيست.

اولياي مقتول از اين حكم، بسيار ناراحت گرديده، روانه مدينه شدند و پيرامون چگونگي قضاوت علي عليه السلام به رسول اكرم صلي الله عليه وآله وسلم

شكايت بردند. آنان زبان به انتقاد گشودند كه علي به ما ستم كرد و خون بهاي كشته ما را باطل نمود.

رسول خداصلي الله عليه وآله وسلم تا اين سخنان را شنيد، فرمود: علي هرگز به كسي ستم نمي كند! او براي ستمگري آفريده نشده است.

او جانشين و خليفه من است، حكم، حكم علي است. سخن، سخن اوست. كسي حكم و سخن او را ردّ نمي كند؛ مگر اينكه كافر باشد.

كسي ولايت او را به جان و دل نمي پذيرد، مگر اينكه مؤمن باشد.

چون يمني ها اين پاسخ قاطع را از پيشواي اسلام شنيدند، گفتند: اي رسول خدا! ما راضي و خشنود به حكم علي عليه السلام(هستيم).

حضرت رسول اكرم صلي الله عليه وآله وسلم فرمود: همين سخن شما، بمانند توبه و بازگشت است. (11)

والسلام

________________________

11. امالي، شيخ صدوق، مجلس 55، ح 7، ص 285.