از زمانی که سلول تخم تشکیل می شود و شروع به تقسیم می کند و به تدریج مراحل مختلف دوره جنینی طی می شود و نوزاد به دنیا می آید تا سن پیری و مرگ، سلولهای بدن تحت تاثیر ژنها و عوامل محیطی مختلف بعضا در دوره های خاص و بعضا به طور دائمی در حال تکثیر وتقسیم شدن می باشند.

بعضی سلول ها مثل سلول های عصبی و عضلانی پس از تشکیل شدن، عمر دائمی داشته دیگر تکثیر نمی شوند ولی بعضی دیگرمثل سلول های مغز استخوان و سلول های پوششی در پوست یا مخاط گوراشی، تنفسی وغیره دائما در حال ریزش و تکثیر و باز سازی مجدد می باشند.

سرعت و کیفیت تکثیر سلول ها تحت شرایط محیطی نیز تغییر می کنند. مثلا در اثر کم خونی ناشی از از دست دادن خون، تکثیر سلول های خونساز مغز استخوان تشدید می شود یا با از دست دادن سلول های پوششی پوست در زخم های وسیع مثلا در سوختگی، سلول های لایه بازال پوست که امر تکثیر و ساخت سلول های لایه های پوست را به عهده دارند، تغییر شکل می دهند و هم به صورت افقی تغییر مکان داده هم سرعت تکثیرشان افزایش می یابد.

پس از عادی شدن وضعیت (از نظر کم خونی درمورد اول یا کامل شدن پوشش پوست وغیره) دو مرتبه تقسیم و تکثیر سلول ها به حال عادی بر می گردد. از آنجائی که برای تقسیم و تکثیر سلول ها نیاز به ساخته شدن آنزیم ها وپروتئین ها است که تنظیم آنها بر عهده ژن ها است و تعداد و نوع ژنهای تمام سلول های بدن یک فرد همانند است، عواملی محیطی که مربوط به شرایط بافتی و غیره هستند با فعال کردن یا مهار کردن ژن های بخصوص، روند تکثیر سلول ها را تحت تاثیر قرار می دهند.

هر چند بطور طبیعی ژن ها با توجه به شرایط می توانند فعال یا غیر فعال شوند ولی بیشتر تغییرات ژنتیک موقع تکثیر سلول و همانند سازی مولکول DNAایجاد می شوند و بسیاری از آنها ممکن است با حیات سلول مغایر بوده سلول را منهدم کند و یا روند کنترل تکثیر سلول را مختل نماید و منجر به بروز سرطان شود. این حالت اخیر بیشتر با مختل شدن ژن های محافظ سلول که مانع از بروز و رشد سلول سرطانی می شوند پیش می آید.

کاهش سرعت تکثیر سلول ها از مقدار نرمال منجر به بیماری هایی مثل آنمی آپلاستیک یا آتروفی بافت های مختلف می شود، در حالی که افزایش بی رویه تکثیر سلول ها به طوری که منجر به تجمع توده های سلولی شود، تشکیل تومور می دهد و در صورتی که این امر همراه با تخریب سلول های طبیعی مجاور(تهاجم) باشد و بی وقفه ادامه یابد سرطان یا تومور بدخیم نامیده میشود.

برای بروز سرطان لازم است تغییرات ژنتیک متعددی همزمان یا بطور سریال اتفاق بیافتد و طبیعی است که بروز هر کدام از این تغییرات می تواند شانس کامل شدن پیش زمینه های شروع سرطان را افزایش دهد یعنی بعضی تغییرات ژنتیک داریم که وجود آنها نشان دهنده شانس بیشتر فرد برای گرفتار شدن به سرطان می باشد. عوامل مختلفی باعث تغییرات ژنتیک برای بروز سرطان می شوند.

عوامل محیطی شناخته شده علت حدود 60% سرطان ها را تشکیل می دهند که بعضی از آنها از عبارتند از :

عوامل شیمیایی؛آفلاتوکسین(موجود در قارچ کپک) :
سرطان کبد - آرسنیک: سرطان پوست - بنزن: لوسمی - استروژن درمانی: سرطان رحم و پستان - دود توتون و تنباکو: سرطان ریه، دهان، حنجره، حلق، مری، پانکراس، مثانه، کبد، کلیه و رحم و لوسمی

عوامل فیزیکی اشعه اولتراویوله:
سرطان پوست - اشعه های یونیزان مثل ایکس، گاما، آلفا و بتا

تحریکات والتهابات طولانی بافتی؛آزبستوز:
سرطان ریه - کولیت اولسروز: سرطان کولون - التهاب مزمن پوست: سرطان پوست - عفونت هلیکوباکتر: سرطان معده

عفونت های ویروسی؛ویروس هپاتیت B-C :
سرطان کبد - ویروس اپشتین بار: لنفوم بورکیت - ویروس ایدز: لنفوم و سارکوم کاپوزی – ویروس پاپیلومای 16 و18 : سرطان گردن رحم و مقعد

تغییرات ژنتیک:
تغییرات ژنتیک که باعث بروز سرطان می شوند و بصورت ارثی منتقل می شوند غالبا اتوزومال می باشند (برروی کروموزوم های غیر جنسی قرار دارند). بعضی از این ژن ها یا بیماری های آنها عبارتند از: ژن رتینوبلاستوم، سندرم لی فرومنی( نقص درژن p53) که سرطان های مختلف را ایجاد میکند، نقص در ژن BRCA-I & BRCA-IIدر بروز سرطان پستان و تخمدان و ژن APC که منجر به بروز پولیپوز فامیلیال و سرطان کولون می شود.

در صورتی که تغییرات ژنتیک در سلول های مولد سلول های گامت که مسئول تولید نسل جدید می باشند بروز کند این تغییر به نسل بعد منتقل می شود یعنی یک حالت ارثی برای افزایش شانس سرطان ایجاد می شود(سرطان های با زمینه ژنتیک) و در صورتی که این تغییر در سلولهای غیر مولد گامت باشد به نسل بعد منتقل نمی شود. سرطان های با زمینه ژنتیک معمولا در سنین کمتر، دوطرفه و متعدد در فرد یا فامیل بروز می کنند و چون اختلال ژنتیک در تمام سلول های موجود زنده وجود دارد، شانس بروز سرطان های اعضای مختلف با هم افزایش پیدا می کند.